Τι ευθύνεται για τις δυσάρεστες καταστάσεις που βιώνουμε καθημερινά; Άραγε είμαστε τα θύματα των περιστάσεων ή μήπως τις συνδημιουργούμε σε ένα βαθμό;
Τις προάλλες πέταξα για Θεσσαλονίκη για να μιλήσω σε ένα συνέδριο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης για τις επιπτώσεις της πανδημίας. Ήταν μεγάλη τιμή για εμένα να συμμετάσχω, αλλά τελικά το σπουδαιότερο κομμάτι του ταξιδιού απεδείχθη η πρωινή πτήση…
Ο άντρας
Στη μπροστινή σειρά από μένα καθόταν ένα ζευγάρι γύρω στα 65. Ο άντρας ήταν αυτό που λέμε τσατίλας. Νευρικός, έβριζε συχνά. Χαμηλόφωνα ώστε να μην τον ακούει το αεροπλάνο, αλλά αρκετά δυνατά ώστε να τον ακούω εγώ. Είχαν μια συζήτηση για κάποια οικογενειακά θέματα και οι βρισιές του απευθυνόταν στους συμμετέχοντες της ιστορίας. Όχι στη γυναίκα του. Είχε ένταση και θυμό. Το σώμα του το έστρεφε συχνά αντίθετα προς τη γυναίκα του, γυρίζοντάς της την πλάτη σε στυλ: «Άσε με ήσυχο με τους ηλίθιους».
Η γυναίκα
Η γυναίκα είχε επίσης πολλή ένταση μέσα της. Αλλά διαφορετικού τύπου ένταση. Στα μάτια της (φορούσαμε όλοι μάσκες) ήταν ζωγραφισμένη μια αγωνία για να τον καθησυχάσει. «Έλα μην κάνεις έτσι». Προσπαθούσε να δικαιολογήσει τον έναν και τον άλλον, να βρει λύσεις και να είναι συγκαταβατική ώστε να μειωθεί η ένταση του συζύγου της. Καθόταν γυρισμένη πλήρως προς εκείνον και καμιά φορά τον έπιανε από το χέρι ή τον ακουμπούσε στην πλάτη για να τον ηρεμεί.
Το έχετε σαν εικόνα;
Αν κάποιος τους έβλεπε, το πρώτο πράγμα που θα έλεγε είναι: «Βρε την καημένη τη γυναίκα. Τι τραβάει με αυτόν τον ανάποδο!»
Κι όμως…
Η ανατροπή
Αγαπάω πολύ τους ανθρώπους και με ενδιαφέρει κάθε τι το ανθρώπινο. Τους παρατηρούσα από ενδιαφέρον (όχι από κουτσομπολιό!). Είναι το κουσούρι του να ασχολείσαι με ανθρώπους…
Κάποια στιγμή η γυναίκα τσατίστηκε η ίδια από τη στάση του και γύρισε ευθεία στην καρέκλα της, σταματώντας να είναι στραμμένη προς το μέρος του.
Και τότε είδα την ανατροπή.
Άλλαξε αμέσως η στάση του άντρα και ενώ τόση ώρα ήταν στραμμένος προς το παράθυρο, γύρισε και στράφηκε προς εκείνη! Μόλις εκείνη έκανε φανερή την ενόχλησή της, τότε εκείνος άλλαξε στάση.
Και ξανά ξανά…
Δεν κράτησε πολύ.
Μόλις εκείνη μαλάκωσε και γύρισε προς το μέρος του και πάλι, αξιόπιστα, εκείνος άλλαξε τη στάση του και άρχισε να φέρεται ξανά νευριασμένα. Τον παρακολουθούσα λίγο παραπάνω αυτή τη φορά και μου φάνηκε ότι καθώς της γύριζε γύριζε την πλάτη, έριχνε κλεφτές ματιές προς εκείνη.
Σαν να ήθελε να βεβαιωθεί πως τον κοιτάζει. Σαν να ήθελε να εφησυχαστεί πως είχε ξανά την σιωπηλή «άδειά» της να είναι και πάλι νευριασμένος.
Η συνειδητοποίηση
Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα πως η κυρία αυτή δεν ήταν η «καημένη» της υπόθεσης. Είχε πολύ ενεργό ρόλο σε ό,τι διαδραματίζονταν. Δεν ήταν το θύμα της κατάστασης αλλά ένας συν-σκηνοθέτης της.
Συγκεκριμένα, όσο «έτρεχε από πίσω του» εκείνος έφευγε μακριά της. Μόλις πάταγε τα πόδια της στο πάτωμα και έλεγε «ως εδώ», εκείνος γύριζε πίσω. Μόλις μαλάκωνε μαζί του η ιστορία άρχιζε από την αρχή. Θα μπορούσε κάποιος να πει πως εκείνη ρύθμιζε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τα δυναμικά της σχέσης. Εκείνη είχε τα ηνία.
Δεν το έκανε συνειδητά φυσικά. Δεν επέλεγε να είναι νευρικός ο άλλος και μετά να την «κυνηγάει» γιατί είχε απομακρυνθεί. Όμως αυτό ήταν το αποτέλεσμα της ασυνείδητης χορογραφίας τους. Εκείνη έσερνε τον χορό.
Ψυχο-λογική Ανάλυση
Όσο παράλογο και αν ακούγεται, είναι εν τούτοις ψυχο-λογικό.
Αν θα θέλαμε να κάνουμε μια πολύ πρόχειρη ανάλυση γιατί συνέβαινε αυτό, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως η κυρία έχει μια έντονη ανάγκη να φροντίζει τους άλλους και να γίνεται «Μαμά», οπότε έτσι μετατρέπει τους άλλους σε «Παιδιά».
Μπορεί γιατί έχει μάθει από την οικογένειά της να αντέχει, ή επειδή έμαθε να είναι η δυνατή, ή επειδή δεν έχει μάθει να φροντίζονται οι δικές της συναισθηματικές ανάγκες σαν παιδί. Αν και όλα αυτά είναι το ίδιο πράγμα στην ουσία.
«Δίνει την άδεια» στον νευριασμένο σύζυγο να φέρεται σαν θυμωμένο παιδάκι και να βρίζει, αλλά μόλις η δυσφορία της γίνει πολύ μεγάλη, αποσύρει την στήριξή της, φέρνοντάς τον προ των ευθυνών του. Του δείχνει με τη στάση της ότι η συμπεριφορά του έχει συνέπειες. Οι συνέπειες είναι βαριές για τον κύριο, οπότε επιλέγει να κάνει ό,τι χρειαστεί για να ξανακερδίσει τη φροντίδα της «Μαμάς». Μόλις η «Μαμά» μαλακώσει, το παιδί αρχίζει και πάλι τις σκανταλιές.
Δηλαδή, ο σύζυγος βρίσκει και τα κάνει. Η κυρία δημιουργεί τις συνθήκες ώστε να του επιτρέπεται να συμπεριφέρεται όπως του βγαίνει.
Το μάθημα
Το μάθημα από το σκηνικό αυτό είναι πως αν βρισκόμαστε σε μια κατάσταση που μας πιέζει, είναι πιθανό να έχουμε πολύ περισσότερη δύναμη από όσο φανταζόμαστε. Δεν είναι απόλυτο αυτό, όπως τίποτα δεν είναι απόλυτο, αλλά συχνά αυτό συμβαίνει.
Αν κάποιος μας καταπιέζει, αν συζούμε με έναν νευρικό άνθρωπο, αν κάποιος μας θεωρεί ασήμαντους και νιώθουμε να μας φτύνει, αν πάντα εμείς παίρνουμε κάποιον πρώτοι τηλέφωνο, αν ποτέ εμάς κανείς δε μας φροντίζει, αν τους βοηθάμε όλους κι εμάς κανένας, αν νομίζουμε ότι μας εκμεταλλεύονται ή μας χειρίζονται, τότε είναι πολύ πιθανό να αγνοούμε τη δική μας συμβολή στη διαμόρφωση της δυσάρεστης κατάστασης.
Μια σχέση θέλει δυο άτομα για να συνδιαμορφωθεί και έχουμε και εμείς το δικό μας μερίδιο ευθύνης. Δηλαδή, έχουμε τη δύναμή μας!
Αν…
Αν κάποιος με καταπιέζει, μάλλον έχω δείξει με τις πράξεις μου ότι το ανέχομαι. Δεν έβαλα το όριό μου.
Αν κάποιος είναι πολύ νευρικός γύρω μου, μάλλον δεν έχω κάνει ξεκάθαρο πόσο με ενοχλεί και δεν επέβαλα αρκετά σοβαρές συνέπειες όταν συνεχίζει να το κάνει.
Αν κάποιος με φτύνει, μάλλον όταν με παίρνει τελικά τηλέφωνο, εγώ κάνω σαν να μη συμβαίνει τίποτα, οπότε θεωρεί ότι είναι εντάξει
Αν παίρνω πάντα εγώ πρώτος τηλέφωνο, τότε μάλλον έχω μάθει τον άλλον πως το να επικοινωνώ εγώ πρώτος είναι το φυσιολογικό.
Αν τους βοηθάω όλους και κανείς δε με φροντίζει, τότε μάλλον δεν ζητάω εύκολα βοήθεια και περιμένω να μαντέψουν οι άλλοι ότι τη χρειάζομαι κι ας την έχω αρνηθεί πολλάκις όταν μου την προσέφεραν. Μάλλον νιώθω άβολα να με φροντίζουν.
Αν με εκμεταλλεύονται ή με χειρίζονται, τότε μάλλον το έχω επιτρέψει με τη συμπεριφορά μου, μη βάζοντας το όριο που άλλοι (τους οποίους δεν εκμεταλλεύονται) πιο εύκολα βάζουν.
Οι άλλοι σχεδόν πάντα βρίσκουν και τα κάνουν. Τους το επιτρέπουμε κι εμείς με τη δικιά μας στάση. Ξαναλέω όμως ότι εκεί είναι η δύναμή μας. Αν φταίει μόνο ο άλλος, τότε η κατάσταση είναι έξω από τον έλεγχό μας. Πρέπει εκείνος να αλλάξει. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γι αυτό.
Αν όμως συνειδητοποιήσουμε πως συμβάλουμε και εμείς στη διαμόρφωση κατάστασης, τότε το τοπίο αλλάζει. Δεν είναι ότι ευθυνόμαστε μόνο εμείς. Σαφώς και ο άλλος έχει τεράστιο κομμάτι ευθύνης. Όμως εμείς ελέγχουμε μόνο τον εαυτό μας. Μόνο εμάς μπορούμε να αλλάξουμε. Και όπως φαίνεται αν το αλλάξουμε, υπάρχει ελπίδα.
Αυτό-συμπόνοια
Ας δείξουμε συμπόνοια στον εαυτό μας. Δεν το κάνουμε επίτηδες. Η κυρία στο αεροπλάνο δεν θέλει να εισπράττει τη νευρική συμπεριφορά του συζύγου της. Ούτε και σε εμάς αρέσει να είμαστε οι αποδέκτες δυσάρεστων προς εμάς συμπεριφορών.
Η απάντησή για ό,τι μας συμβαίνει δεν είναι ΠΟΤΕ ότι κάτι πάει στραβά με εμάς. Η απάντηση είναι άλλη και είναι ΠΑΝΤΑ η ίδια. Όσο πιο πολύ συμβάλουμε στην ταλαιπωρία μας με τους τρόπους που περιέγραψα, τόσο πιο πολύ έχουμε ταλαιπωρηθεί όταν ήμαστε μικρά παιδιά. Όσο πιο πολύ βασανιζόμαστε στο παρόν μας, τόσο έχουμε βασανιστεί συναισθηματικά και στο παρελθόν μας.
Ας δείξουμε κατανόηση στον εαυτό μας. Δεν είμαστε κακοί ούτε μαζόχες. Τραυματισμένοι και ταλαιπωρημένοι είμαστε.
Η κυρία στο αεροπλάνο σίγουρα πέρασε δύσκολα όταν ήταν κοριτσάκι. Αν όμως συνειδητοποιήσει τον τρόπο με τον οποίο συμβάλει στη διαμόρφωση της κατάστασης, θα διαπιστώσει πως έχει τη δύναμη να κάνει αυτό που της αντιστοιχεί και να αλλάξει τις ισορροπίες.
Και ίσως στην επόμενη πτήση να έχουν διαφορετική στάση τα σώματά τους. Να μην του κρατάει το χέρι για να τον ηρεμήσει. Ίσως απλά να κρατιούνται από το χέρι…
Aφήνεις email, σου έρχονται όλα τα νέα άρθρα. Απλά πράγματα!
Πολύ καλό παράδειγμα
Ωραία λοιπόν!! τι θα έπρεπε να κάνει δηλαδή η κύρια? Να τον αφήσει να λέει τις βρισιές του και να μην του δίνει καμία σημασία σωστά? Να κάθεται δίπλα στο σπαστικό άντρα της και να την ακούει ο δίπλα ο πίσω και να ντρέπεται που είναι μαζί του στο αεροπλάνο!! Ε ναι κατα την άποψή μου θα έπρεπε να τον γράψει κανονικά!! Αλλά είναι πολύ δύσκολο
Να κάνει αυτό που έκανε. Να αποσύρει την προσοχή της. Είναι πολύ δύσκολο όντως. Αλλά και το άλλο δεν είναι καθόλου εύκολο…
Πολύ ωραία προσέγγιση!!αν υποχωρεις πάντοτε, και ανέχεσαι και κατανοείς τον άλλον γίνεσαι χαλάκι εισόδου,!,,πρέπει να δείχνεις 《δοντάκι》 σε πολλές περιστάσεις!, ή να αδιαφορεις για τη γνώμη του….
Αναμένω νέο βιβλίο….. Καλή συνέχεια,!,,!
Εξαιρετικό άρθρο! Είναι το πρώτο βήμα αυτό της συνειδητοποίησης των αιτίων της ταλαιπωρίας μας. Η αλλαγή της συμπεριφοράς βέβαια από την άλλη είναι πολύ δύσκολη έως ίσως αδύνατη. Θα ήταν ενδιαφέρον θέμα πάντως ένα “εγχειρίδιο αλλαγής”. Πολύ χρήσιμο. Καλή συνέχεια στο έργο σου.