Σχεδόν όλοι μας έχουμε τουλάχιστον έναν άνθρωπο γύρω μας, που είναι δύσκολος. Ίσως να κάνει καταστροφικές επιλογές για τον εαυτό του, αλλά δε θα σηκώνει κουβέντα. Θα είναι ισχυρογνώμων και θα μας εκνευρίζει.
Όντας πιο ψύχραιμοι μπορούμε να το διακρίνουμε. Πώς όμως μπορούμε να βοηθήσουμε (αν το επιθυμούμε) κάποιον που αντιστέκεται;
Όλοι θεωρούμε τον εαυτό μας καλό
Ας ξεκινήσουμε με μια γενική παρατήρηση. Όλοι μας έχουμε την ανάγκη να θεωρούμε τον εαυτό μας ως έναν κατά βάση «καλό» και τίμιο άνθρωπο. Έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμα και αν προβούμε σε παράνομες ή μη-ηθικές πράξεις χαλαρώνουμε τις ηθικές μας αξίες, ώστε να συντηρήσουμε την αυτο-εικόνα μας ως ενός ηθικού και καλού ανθρώπου[1].
‘Έλα μωρέ, ένα μολύβι πήρα από τη δουλειά. Τόσα μολύβια έχουν εκεί.’
Όλοι συμπαθούμε τον Ρομπέν των Δασών!
Αυτό σημαίνει ότι έχουμε την τάση να δικαιολογούμε τον εαυτό μας, όταν κάνουμε κάτι το οποίο ίσως είναι ενοχλητικό και δυσκολευόμαστε να αναλάβουμε την ευθύνη των πράξεών μας.
Οι δύσκολοι άνθρωποι
Η ανάγκη αυτή είναι ιδιαίτερα ισχυρή για ανθρώπους οι οποίοι έχουν μεγαλώσει σε ένα οικογενειακό περιβάλλον, όπου οι γονείς τους επιδείκνυαν μεγάλη ανεκτικότητα όσον αφορά σε κατακριτέες συμπεριφορές.
Κατά συνέπεια, όταν η ζωή τους δεν εξελίσσεται όπως θα περίμεναν, είναι έτοιμοι να κατηγορήσουν τους άλλους, τις συνθήκες, την τύχη τους, οτιδήποτε. Αρκεί να μη φταίνε εκείνοι. Είναι ψυχικά διατεθειμένοι να επινοήσουν τις πιο απίθανες ερμηνείες αρκεί να μη βρεθούν στο ειδώλιο του κατηγορουμένου.
Για παράδειγμα:
Εμείς (απολογούμενοι): «Μου είχες πει ότι ήθελες να κάτσεις σπίτι και να μη σε πάρω τηλέφωνο.»
Εκείνοι (επιθετικοί): «Κι επειδή στο είπα; Εσύ δεν μπορούσες να σκεφτείς ότι θα βαριόμουνα σπίτι και θα ήθελα να με πάρεις;»
Ντόινγκ!!
Η ανάγκη για κατανόηση
Αυτοί οι πιο δύσκολοι (για εμάς) άνθρωποι έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη από την δική μας αγάπη και κατανόηση. Έχουν ανάγκη να δούμε πέρα από τις λέξεις και να ανιχνεύσουμε το φόβο πίσω από την ισχυρογνωμοσύνη τους.
Όμως δεν είναι καθόλου απλό. Έχουμε όλοι τα δικά μας προβλήματα και θέλει ιδιαίτερη δύναμη και θέληση για να καταφέρουμε να κάμψουμε τη δυσφορία που ένας πιο δύσκολος άνθρωπος μας προκαλεί, ώστε να δείξουμε κατανόηση και να πούμε κάτι.
Ειδικά αν είναι ένα κοντινό ή οικογενειακό πρόσωπο. Στις κοντινές σχέσεις πονάει περισσότερο αν μαλώσουμε. Έτσι είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε μεγαλύτερες υποχωρήσεις, ώστε να αποφύγουμε τον καβγά που φανταζόμαστε ότι θα ακολουθήσει.
Οι κοντινές σχέσεις είναι πολύπλοκες
Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι ιδιαίτερα πολύπλοκες. Όσο πιο στενές τόσο πιο πολύπλοκες. Συχνά βλέπουμε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο να επιδεικνύει μια επιζήμια συμπεριφορά κι όμως παραμένουμε απαθείς παρατηρητές του δράματος που εξελίσσεται μπροστά μας. Δεν είναι πως δεν τον νοιαζόμαστε. Είναι πως δεν τον νοιαζόμαστε αρκετά ώστε να ξεπεράσουμε τις δικές μας δυσκολίες.
Γιατί να γίνουμε εμείς οι κακοί της υπόθεσης; Λέμε στον εαυτό μας: «Τι νόημα έχει να του πω κάτι και να γίνει φασαρία; Αφού έτσι είναι. Τώρα θα αλλάξει;» Με αυτόν τον τρόπο δικαιολογούμε την πράξη μας να μη του μιλήσουμε και διατηρούμε τη δική μας αυτο-εικόνα ως του καλού της υπόθεσης. Αφού, αντικειμενικά, εκείνος είναι ο παράξενος… Με λίγα λόγια κάνουμε αυτό ακριβώς που κάνει κι εκείνος.
Σαφώς δεν είναι καθήκον μας να αλλάξουμε κανέναν. Σε κάποιες στιγμές όμως, που ένα δικό μας πρόσωπο υποφέρει από κάτι το οποίο για τους δικούς του λόγους δεν μπορεί να κατανοήσει, τότε ίσως είμαστε η μόνη του ελπίδα. Ίσως είμαστε οι μόνοι που μπορούμε να τον ταρακουνήσουμε ώστε να δει την αλήθεια του. Να δει τον εαυτό του έξω από τα δικά του διαστρεβλωτικά φίλτρα. Κι ας τον στεναχωρήσουμε.
Αν τον αγαπάς στεναχώρησε τον
Αν τον αγαπάμε πραγματικά, η μόνη ενέργεια που θα τον ωφελήσει είναι να του πούμε τι βλέπουμε. Με αγάπη και και κατανόηση. Όχι με επίκριση. Να τον στεναχωρήσουμε προσωρινά. Όχι να το κουκουλώσουμε. Γιατί θα το ξαναβρεί μπροστά του με μαθηματική ακρίβεια.
Συχνά η στιγμή που πονάει (λόγω των αποτελεσμάτων της αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς του) και είναι ευάλωτος, είναι η καλύτερη στιγμή να του πούμε αυτό που εμείς βλέπουμε. Μπορεί να πιστεύουμε ότι πρέπει να τον παρηγορήσουμε τότε και να φοβόμαστε ότι αν του πούμε την αλήθεια θα τον ρίξουμε ακόμα πιο βαθιά στη θλίψη, όμως εκεί ακριβώς βρίσκεται η σωτηρία του. Στη θλίψη.
Από τις στάχτες ξαναγεννιόμαστε
Όπως αναφέρθηκε, είναι πολύ ισχυρή η ανάγκη μας να δικαιολογούμε τον εαυτό μας και να ψάχνουμε εξωτερικούς παράγοντες για να ενοχοποιήσουμε. Κατά συνέπεια, απαιτείται κάτι εξίσου ισχυρό ώστε να καμφθεί η εσωτερική αντίσταση του ατόμου και να δεχθεί να εξετάσει και μια διαφορετική οπτική. Η θλίψη έχει τη δύναμη να το σπρώξει να αναθεωρήσει.
Όταν ο πόνος των συνθηκών είναι μεγαλύτερος από τον πόνο της αλλαγής, τότε γίνονται οι μεγαλύτερες αλλαγές. Τότε ξαναγεννιόμαστε. Τότε μπορούνε να σπάσουν τα δεσμά που μας κρατούσαν στάσιμους στην παθολογική κατάσταση.
Δυστυχώς οι άνθρωποι αποφεύγουμε τον πόνο όπως ο διάολος το λιβάνι. Αν πονάμε θα το ρίξουμε στο ποτό, στο facebook, στην άσκηση, στη δουλειά, στα ταξίδια (last year…) προκειμένου να ξεχαστούμε. Αν πονάει κάποιος άλλος θα σπεύσουμε να τον παρηγορήσουμε, να τον ανακουφίσουμε, να διώξουμε τον πόνο. Ταυτόχρονα, διώχνουμε ίσως την ισχυρότερη δύναμη κινητοποίησης για αλλαγή και εξέλιξη. Τον πόνο.
Μερικές από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις έγιναν σε περιόδους πολέμου. Σε περιόδους έλλειψης και ανάγκης, γιατί η ανάγκη οδηγεί στη δράση. Στην εποχή του κορονοϊού η παγκόσμια κοινότητα συνεργάστηκε σε τεράστιο βαθμό και τα εμβόλια δημιουργήθηκαν σε χρόνο ρεκόρ.
Συμπέρασμα
Αν πονάει κάποιος δικός μας, ίσως να βοηθήσει να τον ωθήσουμε να δει κατάματα την κατάσταση που τον δυσκολεύει. Με όση κατανόηση διαθέτουμε. Μπορεί να χρειαστεί να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού. Δεν είναι καθόλου απλό να διαχειριστεί κάποιος αλλαγές στην κοσμοθεωρία του και το να έχει κάποιον επαγγελματία δίπλα του ίσως κριθεί απαραίτητο.
Αν πάλι δεν τολμήσουμε να σπάσουμε τα αυγά, δεν πειράζει. Η γνώση είναι δύναμη και θα γνωρίζουμε ότι για προσωπικούς μας λόγους, δυσκολευόμαστε τώρα να βοηθήσουμε τον άνθρωπο απέναντί μας. Δεν πειράζει. Έχουμε κι εμείς τα δικά μας θέματα και προβλήματα. Δεν μπορούμε πάντα να βοηθάμε τους άλλους. Τόσο μπορούμε αυτή τη στιγμή.
Ό,τι και αν συμβεί όμως ας θυμόμαστε πως:
Όσο κάποιος πιστεύει ότι υπάρχει ελπίδα να αλλάξουν τα πράγματα, θα παραμένει στάσιμος. Όταν χάσει την ελπίδα, θα αλλάξει εκείνος.
Αν θέλουμε, ας κάνουμε με πίστη το θαρραλέο βήμα.
Όπως είπε ο υπαρξιστής φιλόσοφος, Ζαν Πολ Σαρτρ: ‘Η ζωή αρχίζει στην άλλη άκρη της απελπισίας‘.
Από το Κεφάλαιο 12 του βιβλίου μου Ψυχο-λογικά Μυστικά (που μακάρι να γνώριζα νωρίτερα)
[1] Mazaar, N., et al (2000), The dishonesty of honest people. A theory of Self-concept Maintenance, Journal of Marketing Research
Αφήνεις email, σου έρχονται όλα τα νέα άρθρα. Απλά πράγματα!
Κι αν ο δυσκολος ανθρωπος ειναι ο γιος σου κι ενω εσυ προσπαθεις να του δειξεις οτι η συμπεροφορα του καταστρεφει τον εαυτο του και τα παιδια του και δεν κανει εκεινο το βημα να ζητησει βοηθεια απο ειδικο τι κανεις σταματας:
Ευχαριστω πολυ
Χαιρομαι που ειστε παιδι συναδελφου!!
Δεν είναι καθόλου απλο. Το Κεφάλαιο 12 αναφέρεται σε αυτή την περίπου στη αναλυτικά. Συχνά ο γιος είναι δύσκολο να ακούσει τον γονέα γιατί η σχέση μπορεί να είναι τεταμένη. Πάντα υπάρχει τρόπος όμως. Το βασικότερο από όλα είναι όταν του μιλήσεις να νιώσει αρχικά οως τον καταλαβαίνεις. Όχι πως τον επικρίνεις. Μετά θα σε ακούσει. Δεν είναι απλο ξαναλέω.