Πολλές φορές μας σπάνε τα νεύρα οι άλλοι με τις συμπεριφορές τους. Γίνονται καταπιεστικοί ή αδιάφοροι, ελεγκτικοί ή ανήσυχοι, θυμώνουν ή παγώνουν.
Μπορούμε να κάνουμε άραγε κάτι γι αυτό;
Η απάντηση είναι όχι μόνο ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι, αλλά ότι ήδη κάνουμε κάτι.
Από την αρχή
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Έχουμε την τάση να θεωρούμε σε μια σχέση ότι οι άνθρωποι είναι αυτοί που είναι και εμείς δεν μπορούμε να τους επηρεάσουμε. Ότι έχουν το δικό τους χαρακτήρα, ανεξάρτητα από εμάς και ό,τι και να κάνουμε εμείς δεν έχει σημασία.
Αυτή η συλλογιστική μας κάνει παθητικούς αποδέκτες της συμπεριφοράς τους (αφού δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, έτσι είναι ο άλλος) και αυτή η συλλογιστική ΕΙΝΑΙ ΛΑΘΟΣ.
Τι ισχύει στην πραγματικότητα;
Στην πραγματικότητα οι άνθρωποι επηρεαζόμαστε πάρα πολύ από την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε και από τη σχέση με αυτόν που έχουμε απέναντί μας.
Διαφορετικά θα φερθεί κάποιος αν είναι στο γήπεδο και διαφορετικά αν είναι σε μια δεξίωση.
Συχνά λέμε:
«Δεν τον ξέρετε εσείς τον Γιάννη. Στο σπίτι είναι άλλος άνθρωπος».
Αυτό σημαίνει ότι Γιάννης μπορεί να είναι ΚΑΙ έτσι ΚΑΙ αλλιώς και υπάρχει λόγος που είναι έτσι στο ένα πλαίσιο και αλλιώς στο άλλο.
Δηλαδή, ο Γιάννης δεν είναι ένα πράγμα. Αλλάζει ανάλογα με την περίσταση. Συνεπώς, οι άνθρωποι δεν είμαστε αυθύπαρκτοι. Δεν είμαστε κάπως από μόνοι μας. Οι άλλοι συχνά μας επηρεάζουν στο πώς φερόμαστε.
Σκέψου και τον εαυτό σου. Άραγε αντιδράς το ίδιο με όλους τους ανθρώπους; Είσαι ΠΑΝΤΑ ο ίδιος άνθρωπος / χαρακτήρας; Υπάρχουν άνθρωποι με τους οποίους είσαι πιο ομιλητικός ή πιο προσεκτικός ή μετράς τα λόγια σου ή πιο σιωπηλός ή μιλάς περισσότερο ή αγνοείς πιο εύκολα ή τρέμεις να μην ξεχάσεις κάτι;
Είσαι ΠΑΝΤΑ ο ίδιος με όλους;
Λογικά θα απάντησες όχι (οι περισσότεροι τουλάχιστον αυτό απαντάμε). Συνεπώς, κάτι στον τρόπο/πλαίσιο που σχετίζεσαι με έναν άνθρωπο σε κάνει να βγάζεις ένα άλλο πρόσωπο.
Ξυπνάει ο άλλος σου εαυτός…
Ακριβώς το ίδιο ισχύει και για τους άλλους. Θυμήσου. Είσαι και εσύ ο «άλλος» των άλλων.
Συμπέρασμα: Οι άνθρωποι δεν αποφασίζουν πώς φέρονται από μόνοι τους. Αλλάζουν συμπεριφορές ανάλογα με το πλαίσιο όπου βρίσκονται. Άρα μπορούν και να αλλάξουν, αν εμείς αλλάξουμε το πλαίσιο που σχετιζόμαστε μαζί τους.
Πώς αλλάζεις πλαίσιο σχετίζεσθαι;
Είναι αδύνατον να καλυφθεί σε ένα άρθρο το θέμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς (ούτε και σε ένα βιβλίο) οπότε θα επιχειρήσω με μια σειρά άρθρων να αναπτύξω κάποιους απροσδόκητους τρόπους που επηρεάζουμε ασυνείδητα ο ένας τις συμπεριφορές του άλλου.
Όταν είχα πάει στρατό, ήμουν 35 ετών. Το στρατόπεδο ήταν γεμάτο από 18χρονους και 19χρονους. Ένας από αυτούς ήταν –πώς να το πω ευγενικά- ένα πολύ «ατίθασο» παιδί. Με την τωρινή ψυχολογική ματιά μου καταλαβαίνω ότι ήταν ένα πολύ ταλαιπωρημένο παιδί, αλλά τότε ήμουν ακόμα χρηματιστής…
Έβριζε όλη την ώρα, κλώτσαγε, κάπνιζε επιδεικτικά, ήταν απορριπτικός. Δύσκολη περίπτωση.
Ένα βράδυ είχαμε μαζί υπηρεσία θαλαμοφυλακής. Δυο ώρες έπρεπε να κάτσουμε έξω από το θάλαμο να «φυλάμε» τους άλλους που κοιμόντουσαν. Τρόμαξα. Πώς θα περάσει η ώρα; Σκέφτηκα να κάνω λίγη κουβέντα.
«Με τι ασχολείσαι;»
«Είμαι υδραυλικός»
«Δηλαδή, τι κάνεις;»
«Μπάνια»
«Τα φτιάχνεις εσύ;» ρωτάω ο άσχετος.
«Όχι, εγώ τα επισκευάζω ή βοηθάω να τα κάνουμε» απάντησε μαλακωμένος.
«Τι κάνεις ακριβώς, λοιπόν;»
Και μετά από αυτό μεταμορφώθηκε σε ένα γλυκύτατο παιδί 19 ετών, που μιλούσε με αγάπη για τη δουλειά του, με χαμόγελο και ήταν ένας ενδιαφέρον άνθρωπος. Με συγκίνησε.
Το επόμενο πρωί, ήταν πάλι ο γνωστός «ατίθασος» εαυτός του στο προαύλιο.
Αλλά για εκείνη την ώρα, που εγώ του έδειξα ενδιαφέρον, εκείνος έγινε ένας ενδιαφέρον άνθρωπος.
Εγώ τον άλλαξα. Δεν το έκανα επίτηδες, αλλά το έκανα.
Μετέπειτα έμαθα στην ψυχολογία ότι αυτό ονομάζεται φαινόμενο του Πυγμαλίωνα και αναφέρομαι σε αυτό αναλυτικά στο βιβλίο μου Ψυχο-λογικές Σχέσεις.
Οι άλλοι γίνονται το αποτέλεσμα των προσδοκιών μας από αυτούς.
Του έδειξα ενδιαφέρον και έγινε ενδιαφέρον άνθρωπος. Το άλλο πρωί οι άνθρωποι του φέρθηκαν πάλι σαν να είναι «ατίθασος» και εκείνος γίνεται «ατίθασος». Σαφώς, τους προκαλούσε αυτός, να του φερθούν έτσι.
Πώς λειτουργεί στην πράξη;
Πώς το έκανα εγώ;
Του έδειξα μια συμπεριφορά διαφορετική από αυτή που είχε συνηθίσει να περιμένει. Επέλεξα ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ την αντίδρασή μου και έτσι δεν μπήκα στον ΑΥΤΟΜΑΤΟ στο πλαίσιο που εκείνος θα δημιουργούσε. Δηλαδή, στην επιθετικότητα που είχε μάθει να βιώνει.
Ο καθένας μας σχηματίζει ένα μοντέλο του κόσμου όταν είναι παιδί και με βάση αυτό το μοντέλο πορεύεται. Ο εγκέφαλός μας δε βλέπει, προβλέπει, όπως αναφέρω στο τελευταίο βιβλίο μου.
Ο δικός του εγκέφαλος πιθανώς προέβλεπε ότι οι άνθρωποι είναι κακοί, ότι θα σε πληγώσουν και θα σου επιτεθούν, γιατί αυτό μάλλον θα έζησε μέσα στο σπίτι του, όταν διαμόρφωνε το μοντέλο του πώς λειτουργεί ο κόσμος.
Και η ακολουθία εξελίσσονταν ως εξής:
- Οι άλλοι είναι κακοί και θα μου επιτεθούν.
- Θα επιτεθώ πρώτος πριν με προλάβουν.
- Έτσι οι άλλοι έβλεπαν μια επιθετική συμπεριφορά και αντιδρούσαν γινόμενοι επιθετικοί κι εκείνοι.
- Εκείνος σκεφτόταν «Καλά έκανα και επιτέθηκα. Είδες πώς μου μιλάνε; Και την επόμενη φορά πρέπει να κάνω το ίδιο»
Δηλαδή, μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Παραδείγματα
Οι άνθρωποι έχουμε τις προδιαθέσεις μας και τις φέρνουμε αρχικά στη σχέση.
Έτσι, όταν έρθει ένα θυμωμένος άνθρωπος, περιμένει ότι θα υπάρξει ένταση, γιατί η εμπειρία του τού έχει δείξει ότι υπάρχει ένταση στις σχέσεις του (αφού αυτός είναι ο νευρικός πάντα). Αυτό θα τον κάνει να είναι τσιτωμένος και νευρικός. Εκεί παίζει μπάλα αυτός. Στο να σε εκνευρίσει και να πάρει την απάντηση που έχει μάθει να προβλέπει. Ασυνείδητα θα το κάνει και θα επιβεβαιώσει την πρόβλεψή του.
Αν κάποιος έχει αυτολύπηση, θα έρθει και θα σου μιλήσει και θα προσπαθήσει να σε κάνει να τον λυπηθείς. Δε θα το κάνει επίτηδες, αλλά έτσι έμαθε να σχετίζεται με τον κόσμο. Εσύ θα τον λυπηθείς, επειδή όσα σου λέει, αυτή την αντίδραση φυσιολογικά προκαλούν. Έτσι θα συνεχίσει να το κάνει, καθώς θα επιβεβαιώσει την άποψή του για τον κόσμο.
Αν μιλήσεις με κάποιον πιο «ηγετικό», αυτός έχει συνηθίσει ότι οι άλλοι θα τον ακούν και το ύφος του θα είναι πιο αρχηγικό και εύκολα θα σε βάλει σε μια θέση απλά να ακούς και να συμφωνείς. Αυτός εκεί θα παίζει στο γήπεδό του και η ιστορία θα επαναληφθεί άλλη μια φορά.
Αν βρεθείς με ένα πιο δοτικό, τότε εκείνος θα κάνει το έξτρα βήμα να σε εξυπηρετήσει και να σε φροντίσει. Εσύ ίσως εύκολα αφεθείς στο ρόλο του να σε φροντίσουν, λόγω της επιμονής του, οπότε εκείνος θα επαληθεύσει για άλλη μια φορά ότι κανείς δεν του δίνει σημασία και μόνο εκείνος φροντίζει τους άλλους. Έτσι θα συνεχίσει να μην έχει καμία συνείδηση για το πώς το προκαλεί ο ίδιος.
Τι να κάνεις
Όλοι μας έχουμε συνηθίσει έναν τρόπο να επικοινωνούμε και να σχετιζόμαστε με τον οποίο νιώθουμε οικεία. Ακόμα και αν είναι επιφανειακά δυσάρεστος για εμάς (πχ αυτολύπηση). Μας έλκει το γνώριμο όχι το ευχάριστο, όπως λέω συνέχεια.
Ασυνείδητα, ο τρόπος μας προκαλεί συγκεκριμένη αντίδραση στον άλλον και ο τρόπος του προκαλεί συγκεκριμένη αντίδραση σε εμάς.
Αν θέλουμε να πάρουμε μια διαφορετική αντίδραση από κάποιον, αξίζει να αναρωτηθούμε πώς η δική μας στάση συμβάλει στη διαμόρφωση της υπάρχουσας κατάστασης; Πώς η δική μας αντίδραση συμβάλει στην δική του αντίδραση; Ακόμα και αν η ιστορία ξεκινάει από εκείνον, όπως στο παράδειγμα με τον φαντάρο.
Μήπως είμαστε πολύ υποτακτικοί ή δοτικοί και αφήνουμε να μας εκμεταλλεύονται ή μήπως υποτιμούμε ή λυπόμαστε τον άλλον και έτσι τον κάνουμε καημένο και ανήμπορο;
Πώς θα θέλαμε να μας φερθεί ο άλλος;
Αν θα ήθελα να μη εκμεταλλεύεται κάποιος, έχω βάλει όρια;
Αν θα ήθελα κάποιος να με εμπιστεύεται, μήπως παρουσιάζω τον εαυτό μου ως πολύ παθητικό και αναξιόπιστο;
Αν θα ήθελα κάποιος να μου δίνει σημασία, εγώ την διεκδικώ;
Όσο «κακός» και αν νομίζουμε ότι κάποιος είναι, όσο τοξικό και στριμμένο αν τον ονομάζουμε, όσο εκμεταλλευτή και αν τον θεωρούμε, είναι ΑΡΚΕΤΑ ΒΕΒΑΙΟ ότι ΚΑΙ η δική μας στάση συμβάλει στην κατάσταση που ζούμε. Ακόμα και αν η στάση μας είναι η κοινωνικά αναμενόμενη αντίδραση στη δική του ανάρμοστη συμπεριφορά.
Κατανοώ πως δεν είναι εύκολο να ακούς ότι συμβάλεις στο δράμα που ζεις. Αν δεν τα κάνεις όλα αυτά, μην είσαι αυστηρός με τον εαυτό σου. Έχεις μεγαλώσει δύσκολα και γι αυτό το κάνεις. Δείξε συμπόνοια σε σένα. Κανείς δεν επιλέγει να ταλαιπωρείται επίτηδες.
Και βοηθάει να γνωρίζεις ότι μπορείς να αλλάξεις τη δυναμική των σχέσεών σου. Έχεις τη δυνατότητα. Δεν είσαι παγιδευμένος και αδύναμος να σου φέρονται οι άλλοι όπως τώρα σου φέρονται.
Θα χρειαστεί να επιλέξεις ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ την στάση σου με κάποιον και να ΜΗΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ στο πλαίσιο που εκείνος ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΑ πάει να δημιουργήσει. Να βγεις από τον αυτόματο.
Συμπέρασμα
Η στάση μας έχει δύναμη στην ΣΥΝΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ της κατάστασης που ζούμε με ΚΑΘΕ άνθρωπο. Ας προσπαθήσουμε να είμαστε περισσότερο συνειδητοί στο να την επιλέγουμε έτσι ώστε να μας εξυπηρετεί. Δεν είναι καθόλου απλό στην πράξη. Και υπάρχει η δυνατότητα.
Αν το κάνουμε, ένας άλλος κόσμος μας περιμένει!
Θα ήθελα να λαμβάνω άρθρα σας