Ψυχο-λογικό ταξίδι στην Κεντρική Ασία!

Αυτό το Πάσχα βρέθηκα στην Κεντρική Ασία. Και το μέρος επεφύλασσε πολλές εκπλήξεις!

Μα καλά τι σας ήρθε και πήγατε στο Ουζμπεκιστάν;

Αυτή είναι η πιο κοινή ερώτηση που κάποιος κάνει, όταν ακούει για την επίσκεψη σε τέτοιο μέρος. Απόλυτα φυσιολογική. Το ίδιο θα ρωτούσα ίσως και εγώ. Ταυτόχρονα αυτή η ερώτηση δείχνει πόσο δεν έχουμε καθόλου επαφή με αυτό το κομμάτι του κόσμου. Και γι αυτό ακριβώς αποφασίσαμε να πάμε!

Το Ουζμπεκιστάν είναι μέρος του Δρόμου του Μεταξιού. Έμποροι και καραβάνια διέσχιζαν τα μέρη από τον 2ο αιώνα προ Χριστού, συμβάλλοντας στη μετάδοση του εμπορίου αλλά και του πολιτισμού και των θρησκειών από την Ανατολή στη Δύση και ανάποδα. Αυτό σημαίνει ότι πολλές πόλεις της χώρας αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα και πλούτισαν κατά τη διάρκεια των περίπου 1500 ετών που διήρκεσε η λειτουργία αυτού του εκτενούς δικτύου διαδρομών.

Είναι μια μουσουλμανική χώρα, αλλά όχι αυστηρά θρησκευτική. Πρωτεύουσα η Τασκένδη, μια μεγαλούπολη με τεράστιους δρόμους, κληρονομιά από την πρώην Σοβιετική Ένωση και σύγχρονο μετρό.

Εμάς όμως πάντα μας ενδιαφέρουν οι άνθρωποι και ο καλύτερος ίσως τρόπος να καταλάβεις τη ζωή τους είναι να ξεκινήσεις από το παζάρι! Πρώτη στάση το Chorsu Market, ένας τεράστιος κυκλικός θόλος, όπου θα βρεις κανείς τρόφιμα (αρνί και μοσχάρι καθότι μουσουλμανική χώρα) και όλα τα παράγωγά τους

Το κομμάτι των ξηρών καρπών είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένο, γιατί ένα στάνταρντ κέρασμα σε ένα μουσουλμανικό σπίτι είναι μια ποικιλία ξηρών καρπών. Εισάγονται από το Ιράν και άλλα κράτη και κάποια παράγονται και εκεί.

Υπάρχει όμως και κάτι εντελώς ντόπιο και είναι αυτά τα λευκά “μπαλάκια” στις σακούλες, ή στους πάγκους. Είναι ένα πολύ αλμυρό αποξηραμένο γιαούρτι ή τυρί, ή όπως το ονομάσει κανείς. Μια τοπική λιχουδιά. Δεν τρωγόταν εύκολα, αλλά για τους ντόπιους ήταν λιχουδιά… Αν δεν έχεις μάθει να τρως μπουγάτσα, τρως αποξηραμένο γιαούρτι… Έχει βέβαια λιγότερες θερμίδες!

Μας αρέσει πάντα όταν πηγαίνουμε σε ένα μέρος να δοκιμάζουμε όσα τρώνε και οι ντόπιοι. Έτσι ζητήσαμε από την ξεναγό μας να κάτσουμε στα χύμα φαγάδικα έξω από την αγορά. Εκείνη εξεπλάγην.

“Δεν έχω ξανακάτσει ποτέ εδώ με τουρίστες” μας είπε. Ανησυχούν για την υγιενή.

Εμείς όμως κάτσαμε και φάγαμε και το ευχαριστηθήκαμε. Αποφύγαμε και τη διάρροια! Δεν τρελαθήκαμε για το φαγητό, αλλά νόστιμο.

Πρώτη στάση στο ταξίδι μας μετά η Chiva (Χίβα). Είναι μια πόλη στην έρημο που έχει διατηρηθεί σε μεγάλο βαθμό στην αρχική της κατάσταση. Στη βασική είσοδος της πόλης είχε χαμάμ, έτσι ώστε όταν ερχόντουσαν τα καραβάνια να κάνουν μπάνιο και να μην μεταφέρουν μολυσματικές ασθένειες στους κατοίκους. Στην παλιά Χίβα μένουν ακόμα περίπου 300 άτομα που είναι απόγονοι των παλιών κατοίκων και έχουν άδεια.

Η πόλη δέχεται χιλιάδες επισκέπτες τόσο ντόπιους όσο και τουρίστες για να τη θαυμάσουν ή για θρησκευτικούς λόγους. Όλοι θέλουν να φωτογραφηθούν στη Χίβα, αλλά διαφορετικές γενιές επιλέγουν διαφορετικούς τρόπους. Οι παλιοί το κάνουν όπως ήξεραν…

Και οι νεότεροι όπως ξέρουμε…

Ενώ εγώ βρήκα ακροατήριο στη Χίβα να εξηγώ τις ψυχο-λογικές θεωρίες μου….

…η Σοφία προτίμησε να αναμειχθεί με τους ντόπιους.

Τα εντυπωσιακά μπλε πλακάκια που κοσμούν τους τρούλους αλλά και τους μιναρέδες δίνουν ένα πολύ εξωτικό χαρακτήρα στην πόλη. Υπάρχει και ένας μιναρές, ο οποίος θα γινόταν ο ψηλότερος στον κόσμο, αν δεν πέθαινε αυτός που διέταξε το χτίσιμό του. Μπορεί να μην τελείωσε ποτέ, αλλά σίγουρα είναι καταπληκτικά όμορφος έστω και όσος είναι εκεί.

Είχαμε την ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με την τοπική πανίδα, βλέποντας το είδος της καμήλας που διέσχιζε το Δρόμο του Μεταξιού, με τις δυο καμπούρες της και το τρίχωμά της που την προστάτευε, τόσο από το κρύο αλλά και από την πολλή ζέστη που επικρατεί σε αυτά τα μέρη. Πονάει η ψυχή σου να βλέπεις ένα ζώο δεμένο με τέτοιο τρόπο και σε αυτές τις χώρες η πραγματικότητα είναι πολλές φορές πολύ σκληρή. Το ζώο ταλαιπωρείται και ο ιδιοκτήτης της που τη φροντίζει, μέσα από αυτή θρέφει την οικογένειά του, σε μια χώρα που οι πηγές εισοδήματος δεν είναι άφθονες. Δύσκολες εξισώσεις.

Επόμενος σταθμός η Μπουχάρα. Ναι, εκεί που κάνουν τα χαλιά που μάθαμε όλοι από τη Μοιραράκη. Πηγαίνοντας από τη Χίβα στη Μπουχάρα έπρεπε να διασχίσουμε την έρημο οδικώς. Σε μια από τις στάσεις μπήκαμε σε ένα καφέ της Εθνικής Οδού και αυτό είναι το εσωτερικό του.

Οι άνθρωποι βγάζουν τα παπούτσια τους και κάθονται σε αυτούς τους καναπέδες με τον σοφρά επάνω και πίνουν το τσάι τους (ο καφές είναι αγαπητό ρόφημα στην πόλη αλλά όχι τόσο στην επαρχία). Πολύ διαφορετική εικόνα από τα δικά μας αντίστοιχα καφέ στην Αθηνών-Λαμίας.

Στο κέντρο της πόλης, είναι η παλιά πόλη με τα τζαμιά και τις “Μαντράσες”. Η Μαντράσα είναι ένα Ισλαμική σχολείο που είχαν συνήθως την υποχρέωση να χτίσουν οι πλούσιοι Μουσουλμάνοι, ώστε και αυτοί που δεν είχαν τη δυνατότητα να μπορούν να μελετήσουν το Κοράνι, αλλά και γενικά τις επιστήμες. Όσο πιο πλούσιος ήσουν, τόσο πιο μεγάλη η Μαντράσα που έχτιζες, αλλά και μετά τη συντηρούσες πληρώνοντας όλα τα λειτουργικά έξοδα. Η παρακάτω Μαντράσα είναι από το ιστορικό κέντρο της Μπουχάρα.

Μου αρέσει η ιστορία, αλλά μου αρέσει ακόμα παραπάνω το παρόν. Πάντα όταν πηγαίνω σε μια χώρα μπαίνω στα μίνι μάρκετ για να δω τι ψωνίζει ο κόσμος. Στο Ουζμπεκιστάν, μπορείς να αγοράσεις χύμα μπισκότα, γκοφρετίνια, αλλά και ρύζι, φακές. Είχα ξετρελαθεί και έπαιρνα αυτά τα γκροφρετίνια (περίπου 5 σεντς το ένα). Απαραίτητο καθημερινό συνοδευτικό του καφέ!

Ακόμα και στον Δυτικό κόσμο, όσοι ονειρεύονται έναν Zero Waste πλανήτη με λιγότερα πλαστικά και συσκευασίες, κινούνται προς αυτή τη φιλοσοφία. Άραγε είναι πολύ μπροστά ή πολύ πίσω οι Ουζμπέκοι;;

Συνεχίζοντας την εξερεύνηση της τοπικής κουλτούρας επισκεφθήκαμε ένα καλό εστιατόριο που πήγαιναν οι ντόπιοι στην μοντέρνα πλευρά της πόλης. Στον προθάλαμο ήταν αυτό το ψυγείο. Κοκα-κόλες και σοκολάτες. Λες και είσαι σε παιδότοπο. Οι Μουσουλμάνοι δεν πίνουν αλκοόλ (επίσημα γιατί ανεπίσημα το τσούζουν πολύ) οπότε σερβίρουν αναψυκτικά στα εστιατόριά τους. Βέβαια σε μέρη για δυτικούς έχει αλκοόλ, αλλά και οι ίδιοι θα πιουν εκτός ενίοτε, γιατί δεν είναι τόσο αυστηροί σε αυτά τα μέρη.

Και εκεί που προχωράμε στους δρόμους της Μπουχάρα και είναι λες και είσαι στον 16 αιώνα, ξαφνικά μέσα από μια πόρτα αχνοφαίνεται η νέα γενιά. Η γενιά των υπολογιστών και των gamers. Γιατί πάντα θα βρίσκουν τρόπο αυτοί που θέλουν.

Είναι μια περιοχή που δεν μπορείς να επισκεφθείς το καλοκαίρι, γιατί οι θερμοκρασίες είναι 55-60 βαθμούς την ημέρα και 45 βαθμούς το βράδυ! Το μέλλον της κλιματικής αλλαγής είναι στη Μπουχάρα.

Αφήνοντας τη Μπουχάρα πήγαμε στη Σαμαρκάνδη, όπου στην κεντρική πλατεία δεσπόζουν τρεις Μαντράσες. Όλες τώρα είναι φουλ παζάρια για τουρίστες, όπου πουλάνε ό,τι σουβενίρ χωράει το μυαλό σου. Σαν να πουλάνε βαρκάκια, αγαλματάκια και ελληνικές φορεσιές μέσα στους Δελφούς.

Υπάρχουν και πολλά μαυσωλεία στη Σαμαρκάνδη (και όχι μόνο), επιβλητικοί τάφοι με εντυπωσιακή εσωτερική διακόσμηση. Τα ιστορικά κτίρια έχουν αναπαλαιωθεί και ο εσωτερικός διάκοσμος έχει αποκατασταθεί, έτσι ο επισκέπτης μπορεί να τα δει στην αρχική τους αίγλη

Και πάλι η μοντέρνα εκδοχή της πόλης με ενδιαφέρει περισσότερο, οπότε πρέπει να πω ότι εντυπωσιάστηκα από τη φινέτσα και το στυλ των Ουζμπέκων που βάζουν τις Pepsi, τις καραμέλες, τα ποπ κορν και τα ψωμιά τους σε σακκούλες Louis Vuitton!

Κυριλέ σακκούλες και λαμπερές παρουσίες στο παζάρι να πουλάνε χαλβάδες. Αν μεγεθύνεις τη φωτογραφία θα δεις πως ολόκληρη η οδοντοστοιχία της κυρίας είναι με χρυσά δόντια!

Την εικόνα συμπληρώνουν τα σούπερ αυτοκίνητα με το τάμπλετ κολλημένο στο καντράν, το τηλεχειριστήριο δεμένο στο τιμόνι με ταινία, και ο λαϊκός τραγουδιστής με λαχανί πουκάμισο να τραγουδάει τον έρωτα. Τύφλα να έχουν τα Tesla!

Ήρθε η ώρα να αλλάξουμε χώρα, όμως και να επισκεφθούμε το Τατζικιστάν. Μια χώρα που είναι κατά το 93% ορεινή. Στο δρόμο για τον πρώτο προορισμό μας φάγαμε σε ένα σπίτι πάνω στο βουνό (που αλλού…;). Σε μια τέντα, με τον παραδοσιακό καναπέ και τον σοφρά, χωρίς παπούτσια, φάγαμε το πιο νόστιμο φαγητό που είχαμε φάει μέχρι τότε. Πατάτες και λάχανο, με λίγο κοτόπουλο και ντομάτα και αγγούρι και λίγο ψωμί. Αλλά όλα ήταν από τον κήπο τους. Και τρώγαμε στη φύση. Η διαφορά που κάνει τη διαφορά.

Μαζί με τον οδηγό και τον ξεναγό μας, τέσσερις άνθρωποι από άλλους κόσμους, μοιραστήκαμε αυθεντικά το φαγητό μας. Κάτι τέτοιες στιγμές μου αρέσει ο κόσμος μας.

Συνεχίζοντας τον δρόμο μας για τις επτά λίμνες καταλάβαμε ότι αυτόν τον δρόμο, δρόμο δεν τον λες. Σκαλισμένος στα βράχια, με συχνές πτώσεις από πέτρες και πολύ στενό άνοιγμα, ήταν βγαλμένο από ταινία (τρόμου).

Ευτυχώς φτάσαμε μέχρι το τέλος και πήγαμε μέχρι την έβδομη λίμνη. Ο τουρίστας με όλο τον εξοπλισμό, παντελόνι με τσέπες, αδιάβροχα παπούτσια, αδιάβροχο τζάκετ και φλις από μέσα (γιατί αλλιώς θα λιώσει στον κακό καιρό) και ο ντόπιος οδηγός με τζινάκι και ζακέτα χαλαρός. Κρύωσε λίγο η αλήθεια είναι, αλλά δεν έπαθε και τίποτα.

Επιστρέφοντας στην πόλη είδαμε το Σοβιετικό φορτηγάκι που ερχόταν από την πόλη και έφερνε τις προμήθειες στο χωριό, όπου οι κάτοικοι το περίμεναν με ανυπομονησία. Είναι δύσκολες οι συνθήκες σε αυτά τα άγονα βουνά, στα 2000 μέτρα υψόμετρο.

Στο χωριό αυτό είχε δέντρα, αλλά όπως φαίνεται από τις προηγούμενες φωτογραφίες, στα υπόλοιπα βουνά δεν έχει. Οι άνθρωποι το χειμώνα ζεσταίνονται με την κοπριά από τις αγελάδες την οποία συλλέγουν όλο το καλοκαίρι και την αποξηραίνουν, έτσι ώστε να την έχουν σαν καύσιμο το χειμώνα. Δύσκολη ζωή στα βουνά του Τατζικιστάν.

Πιστοί στις συνήθειές μας πίσω στις αγορές εντυπωσιάστηκα από τα χύμα τουρσιά που πουλούσαν. Μίλησα σε μια κυρία για να αγοράσω μια ποικιλία από λάχανα με πάπρικα, καρότο και κάτι άλλο που δεν κατάλαβα. Αφού τα επέλεξα μου τα έκανε δώρο. Όπως μου εξήγησε ο ξεναγός, στο Τατζικιστάν ο φιλοξενούμενος είναι δώρο από τον Θεό.

Τελικά δεν τα έφαγα γιατί ήταν πολύ καυτερά για εμένα. Αλλά η κίνηση αυτή με ακούμπησε πολύ. Αυτό που ευτυχώς δε με ακούμπησε ήταν τα στρώματα από το αυτοκίνητο. Το προσπεράσαμε και παρακαλούσα τον οδηγό να πάει πιο σιγά για να δω πότε θα πέσει στα πλάγια, αλλά αυτός βιαστικός επιτάχυνε και έτσι δεν είδαμε το ατύχημα.

Πάντως το καλό είναι ότι θα έπεφτε στα μαλακά…

Οι άνθρωποι

Οι ξεναγοί μας είπαν άπειρες ιστορίες για τους κατακτητές που πέρασαν από τις χώρες αυτές. Τον Μέγα Αλέξανδρο, τον Τζένκις Χαν, τον Ταμερλάνο και άλλους πολλούς. Στο Τατζικιστάν, στην Κουτζάντ, μια από τις μεγαλύτερες πόλεις, επισκεφθήκαμε το μουσείο τους. Μου έκανε τρομερή εντύπωση το ότι ο κάτω όροφος του μουσείου ήταν γεμάτος με πανέμορφα ψηφιδωτά, τα οποία απεικόνιζαν σκηνές από την ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου! Σκηνές με τον πατέρα του Φίλιππο, με τον Βουκεφάλα, αλλά και από μάχες στην περιοχή και από το γάμο του με τη Ρωξάνη, μια τοπική πριγκίπισσα.

Ένιωσα περήφανος σαν Έλληνας!

Σε πιο κοντινές εποχές, κοιτάζοντας στα σουβενίρ που πουλούσαν και στις δυο χώρες, είδα πώς στο παρελθόν κρατούσαν τα μωρά τους δεμένα ασφυκτικά στην κούνια τους. Όπως με ενημέρωσαν οι οδηγοί μου, όμως ακριβώς το ίδιο κάνουν και σήμερα. Δένουν τα μωρά στις κούνιες, όπως φαίνεται παρακάτω, γιατί η μητέρα έχει πολλές δουλειές και δεν μπορεί να είναι μαζί τους συνέχεια.

Με έναν έξυπνο τρόπο μπορούν να κατουράνε αν τους έρθει, αλλά είναι εκεί φασκιωμένα και περιορισμένα. Ο ξεναγός μας (προς τιμήν του) είπε ότι σταμάτησε να το κάνει αυτό στις κόρες του, όταν ένας δυτικός γιατρός τουρίστας του είπε ότι έτσι περιορίζεται το κορίτσι και μπορεί να εμφανίσει προβλήματα στη λεκάνη του σαν γυναίκα.

Εγώ δεν ξεκίνησα καν να του λέω τα ψυχολογικά προβλήματα που θα έχει αυτό το παιδί σαν ενήλικας, μετά από τόσο περιορισμό.

Και στις δυο χώρες (και πολύ περισσότερο στο Τατζικιστάν) οι γυναίκες δεν περνάνε καθόλου καλά. Δουλεύουνε σκληρά στα χωράφια και οπουδήποτε χρειάζεται εργασία, ακόμα και σε βαριά χειρονακτικές δουλειές. Μένουν στο σπίτι του άντρα τους, με την πεθερά τους και κάνουν όλες τις δουλειές, η οποία αφού έχει φάει την καταπίεση μια ζωή, βγάζει τώρα τα απωθημένα της στη νύφη.

Κι όμως τα κοριτσάκια όταν είναι μικρά φοράνε τα ρούχα που φοράμε και εμείς στα δικά μας παιδιά και τα καταπιέζουμε με τον δυτικό τρόπο. Με την απαίτηση της μοναδικότητας και της μαγικότητας.

Το μπλουζάκι λέει:

“Είμαι ένας μονόκερος. Λάμψε σαν μονόκερος. Άσε τα όνειρά σου να γίνουν πραγματικότητα. Να είσαι μαγική“

Σε μια κοινωνία που (στην πράξη) οι γυναίκες είναι σαν σκλάβες, όπως οι ξεναγοί μας έλεγαν (και είχαμε και γυναίκες ξεναγούς) τους λένε να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα… Τρέλα…

Αν ο άντρας πει πως η γυναίκα δε θα δουλέψει μετά το γάμο, δε θα δουλέψει. Αν ο άντρας πει πως η γυναίκα θα φοράει μαντήλα, θα φοράει. Οι περισσότεροι γάμοι είναι κανονισμένοι. Κάποιοι παντρεύονται και από αγάπη, αλλά, ιδιαίτερα στο Τατζικιστάν, δεν είναι ο κανόνας. Προγαμιαίες σχέσεις απαγορεύονται αυστηρά. Αν δεν κάνουν αγόρι είναι μεγάλο θέμα, και ο άντρας μπορεί να τις χωρίσει. Λες και είναι δικό τους θέμα που δεν έκαναν αγόρι.

Και για τους άντρες δεν είναι εύκολα. Συχνά αφήνουν την οικογένειά τους, φεύγουν από τη χώρα τους για να πάνε στη Ρωσία να δουλέψουν για να στέλνουν λεφτά στο σπίτι. Ο ξεναγός μας είπε δεν μπορείς να κάνεις μια δουλειά αν θέλεις να επιβιώσεις. “Εγώ”, λέει, “είμαι δάσκαλος αγγλικών, μαζεύω πατάτες, είμαι οδηγός, είμαι ξεναγός σε ορειβάτες, και πουλάω τις σταφίδες του πατέρα μου όταν είναι έτοιμες”.

Όπως και να έχει, τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα για τις γυναίκες.

Το συμπέρασμα

Όταν ήμουν στο Δημοτικό πηγαίναμε με τους γονείς μου ταξίδια στην Ευρώπη με το (παροπλισμένο πια) αυτοκίνητό μας και κρατούσα ημερολόγιο.

Όταν γυρίζαμε Ελλάδα, έγραφα: “Επιστρέψαμε και κατάλαβα πως η Ελλάδα είναι η ομορφότερη χώρα στον κόσμο“.

Ελληνάρας!!

Σίγουρα το συμπέρασμα δεν είναι το ίδιο πλέον όταν ταξιδεύω, όμως το ταξίδι μας στην Κεντρική Ασία, μου υπενθύμισε πόσα πράγματα δουλεύουν καλά στη ζωή μας και δεν τα εκτιμούμε.

Ο ένας ξεναγός μας, ο οποίος ήταν καθηγητής αγγλικών σε ένα Πανεπιστήμιο στο Ουμπεκιστάν και έκανε το διδακτορικό του, μου είπε να με καλέσει για να τους κάνω ομιλίες στο Πανεπιστήμιό τους, μετά ,από διανοτηικές συζητήσεις που κάναμε (έφαγε πρήξιμο). Ακόμα περιμένω ένα μέηλ του! Όμως το βασικό ήταν ότι μας είπε: “Είστε πολύ τυχεροί που δε χρειάζεστε Visa για να ταξιδεύετε“.

Εμείς απλά το θεωρούμε δεδομένο. Είναι τόσα πράγματα που θεωρούμε δεδομένα στη ζωή μας, αλλά πραγματικά δεν είναι. Το ταξίδι σου επιτρέπει να έρθεις αντιμέτωπος με μεγάλο κομμάτι του ανθρώπινου πόνου με τον οποίο εσύ απλά δεν είσαι σε επαφή.

Με τη δυσκολία να ταξιδέψεις, με την καταπίεση της γυναίκας, με τους 60 βαθμούς το καλοκαίρι, με το να καις κοπριά για να ζεσταθείς το χειμώνα, με το να μην μπορείς να παντρευτείς αυτόν που αγαπάς αν δεν εγκρίνουν οι γονείς, με την κοινωνική κατακραυγή για οτιδήποτε είναι εκτός παράδοσης και με τόσα άλλα που δεν μπορώ να γράψω εδώ.

Όπως λέω στο βιβλίο μου, όσο δύσκολη και αν είναι η ζωή μας, πάντα μπορεί να γίνει και χειρότερη. Αλλά δεν το συνειδητοποιούμε.

Ας κάνουμε, λοιπόν, την προσπάθεια να βρούμε χαρά και ευγνωμοσύνη σε όσα έχουμε.

Ίσως τελικά να μην είναι και λίγα…

Σου φάνηκε ενδιαφέρον το άρθρο που διάβασες; Τότε άφησε το email σου για να λαμβάνεις δωρεάν όλα τα νέα άρθρα!

First Name Email Address ΔΩΡΕΑΝ ΕΓΓΡΑΦΗ