Λέμε πως θέλουμε να κάτσουμε να χαλαρώσουμε, ή να ασκηθούμε ή να διαβάσουμε ένα ωραίο βιβλίο. Και αντί γι αυτό γεμίζουμε διαρκώς τον χρόνο μας, βουλιάζουμε στον καναπέ και χαζεύουμε στο ίντερνετ.
Γιατί δεν κάνουμε όσα θέλουμε;
Για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση θα χρειαστεί να εξετάσουμε την αντίθετη ερώτηση.
Θα πέθαινα για σένα
Τι μας κινητοποιεί να κάνουμε κάτι;
Με μια λέξη: η ντοπαμίνη!
Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που μας κάνει να επιθυμούμε μια δράση. Και είναι τόσο σημαντικός που θα δίναμε και τη ζωή μας για να τη νιώθουμε.
Για να κατανοήσουμε τη σημαντικότητα στους ανθρώπους, θα χρειαστεί να μιλήσουμε λίγο για ποντικάκια.
Συνέδεσαν τον εγκέφαλο ποντικιών με ηλεκτρόδια και κάθε φορά που πατούσαν ένα μοχλό έπαιρναν μια δόση ντοπαμίνης. Τα ποντίκια πατούσαν το μοχλό έως και 7000 φορές την ώρα και δε σταματούσαν για να φάνε ή να κάνουν σεξ. Έπρεπε να αποσυνδεθούν από το μηχάνημα για να μην πεθάνουν από την πείνα. Θα πέθαιναν πεινασμένα, αλλά ευτυχισμένα… Τόσο σημαντική είναι η ντοπαμίνη.
Μετά όμως η διαδικασία ανεστράφη. Οι ερευνητές μπλόκαραν την έκκριση ντοπαμίνης και τα ποντίκια άρχισαν να μη σηκώνονται ούτε για να πιουν νερό ή να φάνε ή για σεξ. Έχασαν κάθε επιθυμία για ζωή.
Όταν τους έβαζαν φαγητό στο στόμα, το έτρωγαν και το απολάμβαναν, όμως δεν είχαν την κινητοποίηση να σηκωθούν και να το φάνε μόνα τους. Τόσο σημαντική είναι η μη-ευαισθησία στην ντοπαμίνη.
Και οι άνθρωποι;
Αντίστοιχα στους ανθρώπους ισχύει κάτι παρόμοιο. Στην καθημερινότητά μας, επιθυμούμε δραστηριότητες που εκκρίνουν μεγάλες ποσότητες ντοπαμίνης ενώ βαριόμαστε όσες εκκρίνουν μικρές ποσότητες.
Πότε εκκρίνεται όμως η ντοπαμίνη; Εκκρίνεται όποτε περιμένουμε ότι θα πάρουμε μια ΆΜΕΣΗ ανταμοιβή. Ακόμα και αν μετά νιώσουμε χειρότερα.
Πχ αν έχουμε μπροστά μας ένα γλυκό, ο εγκέφαλός μας εκκρίνει ντοπαμίνη και έτσι θέλουμε να το φάμε, ακόμα και αν μετά νιώσουμε χειρότερα. Υπερέχει πάντα η ΑΜΕΣΗ ανταμοιβή σε σχέση με τα μεσοπρόθεσμα οφέλη.
Στο μέλλον όλοι είμαστε καλοί άνθρωποι. Θα διαβάσουμε όλα τα βιβλία που δεν έχουμε διαβάσει (βλέπε: ευχές καραντίνας…), θα δούμε τις Οσκαρικές ταινίες που πρέπει κάποιος να έχει δει και θα σηκωνόμαστε νωρίς.
Όταν όμως το μέλλον γίνεται παρόν, τότε αναλαμβάνει ο εγκέφαλός μας. Περνάμε χρόνο στο ίντερνετ, βάζουμε να δούμε μια χαζοκωμωδία και μας πλακώνει το πάπλωμα.
Αυτές οι πράξεις μας φαίνονται πιο ευχάριστες στο παρόν. Εκκρίνουν περισσότερη ντοπαμίνη. Η ΑΜΕΣΗ ανταμοιβή είναι μεγαλύτερη.
Η μεγαλύτερη έκκριση ντοπαμίνης, μάλιστα, συμβαίνει όταν δεν γνωρίζουμε πότε θα έρθει η ανταμοιβή. Όπως στο καζίνο, στον κουλοχέρη. Μπορεί να χάνουμε συνέχεια αλλά παραμένουμε κολλημένοι επειδή περιμένουμε να γυρίσει…
Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει με τα social media. Τσεκάρουμε διαρκώς το τηλέφωνό μας γιατί δεν ξέρουμε πότε θα έρθει η επόμενη ειδοποίηση. Είναι ένα ναρκωτικό.
Γιατί βαριέμαι τη ζωή μου;
Λόγω της ομοιόστασης…
Όταν κάνει ζέστη η θερμοκρασία του σώματός μας ανεβαίνει και ιδρώνουμε για να αποβάλουμε τη θερμότητα και να επανέλθουμε σε ισορροπία.
Αντίστοιχα, όσο ένας αλκοολικός πίνει, ο οργανισμός του συνηθίζει την ποσότητα αλκοόλ. Το υψηλό επίπεδο αλκοόλ γίνεται το νέο του φυσιολογικό και έτσι χρειάζεται να πίνει όλο και περισσότερο για να καταφέρει να μεθύσει. Γίνεται ανεκτικός στο αλκοόλ και λιγότερο ευαίσθητος στα αποτελέσματά του.
Το ίδιο συμβαίνει και με την ντοπαμίνη. Όσο περισσότερη ντοπαμίνη παράγουμε, ο εγκέφαλός μας τη συνηθίζει και ρυθμίζει τους υποδοχείς ντοπαμίνης στον εγκέφαλο ώστε να είναι λιγότερο ευαίσθητοι.
Μια σημαντική αρνητική συνέπεια είναι πως τα πράγματα τα οποία δε μας δίνουν τόση ντοπαμίνη (πχ δουλειές του σπιτιού, διαλογισμός, ταβανοθεραπεία, διάβασμα, γυμναστική) σταματούν πιθανώς να μας ενδιαφέρουν. Τα νιώθουμε βαρετά.
Δραστηριότητες που παράγουν υψηλά επίπεδα ντοπαμίνης (Social Media, Video Games, YouTube, κλπ) μας φαίνονται πιο διασκεδαστικές.
Γι αυτό το λόγο, πρώην χρήστες ναρκωτικών βρίσκουν ιδιαίτερα δύσκολο το να προσαρμοστούν στην μετά ναρκωτικών ζωή. Ο εγκέφαλός τους έχει προσαρμοστεί σε υψηλά επίπεδα ντοπαμίνης, που μια «φυσιολογική» ζωή δεν μπορεί να ισοφαρίσει.
Και το ίδιο συμβαίνει και σε ανθρώπους που καθημερινά ασχολούνται με υψηλής ντοπαμίνης δραστηριότητες το ίντερνετ, τα social media, τα video games, την ιντερνετική πορνογραφία. Βρίσκουν πολύ δύσκολο να κάνουν δραστηριότητες μια «κανονικής» ζωής επειδή οι δραστηριότητες αυτές δεν παράγουν αρκετή ντοπαμίνη ώστε να νιώσουν κινητοποιημένοι να τις κάνουν. Βαριούνται.
Όπως τα ποντικάκια που δεν έπαιρναν αρκετή ντοπαμίνη, έτσι και οι άνθρωποι χάνουν την επιθυμία για τις καθημερινές δραστηριότητες χαμηλής ντοπαμίνης, καθώς ο εγκέφαλός τους έχει γίνει λιγότερο ευαίσθητος σε αυτή.
Αυτό μπορεί επίσης να εξηγήσει και τις συμπεριφορές πολλών εφήβων και νέων, οι οποίοι περνούν πολλή ώρα με το κινητό τους, και μετά αναγκαστικά βαριούνται οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα.
Γιατί δεν μπορώ να χαλαρώσω;
Στα βιβλία μου διαρκώς υποστηρίζω πως η γνώση είναι δύναμη. Αν κατανοούμε πως λειτουργεί ο εγκέφαλός μας, τότε δε θα κατηγορήσουμε το παιδί μας σαν τεμπέλη, ή τον εαυτό μας σαν άχρηστο, ανίκανο, επιφανειακό ή χασομέρη. Δεν είναι θέμα χαρακτήρα. Είναι κυρίως θέμα βιολογίας.
Πολλοί από όσους κορόιδευαν τα social media (ειδικά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας) βρήκαν τους εαυτούς τους κολλημένους στην οθόνη μετά από λίγο καιρό χρήσης του κινητού. Αυτό κάνει η ντοπαμίνη.
Γι αυτό το λόγο βαριόμαστε να ασχοληθούμε με ένα μεγάλο project και θα κάνουμε κάθε μικρό πραγματάκι που θα βρούμε μπροστά μας, προκειμένου να αποφύγουμε να ασχοληθούμε. Γιατί η ανταμοιβή από ένα μεγάλο project θα αργήσει να έρθει, ενώ η ανταμοιβή από το να καθαρίσω το γραφείο μου, ή τα αρχεία του υπολογιστή μου, ή να δω ένα βιντεάκι YouTube, ή να κάνω ένα καφέ, ή να χαζέψω ρούχα στον ίντερνετ είναι ΑΜΕΣΗ, άρα πιο διασκεδαστική και επιθυμητή στο παρόν.
Πολλοί άνθρωποι θέλουν να κάτσουν και να χαλαρώσουν, να βρουν χρόνο για τον εαυτό τους (άλλη μια ευχή καραντίνας), για να καταλήξουν τελικά να κάνουν τη μια δουλειά μετά την άλλη δίχως σταματημό. Γατί το να μην κάνεις τίποτα, αν και απόλυτα απαραίτητο και αναζωογονητικό, δεν παράγει τόση ντοπαμίνη όσο η αίσθηση ότι έκανα άλλη μια μικρή δουλίτσα.
Αν προσθέσεις σε αυτό το γεγονός ότι η κοινωνία μας έχει πάρει σαφή θέση και βραβεύει τους πολυπράγμονες, κατανοεί κανείς πως το να κάτσεις να χαλαρώσεις είναι από τα δυσκολότερα πράγματα που καλείται να κάνει κανείς. Και βαριέσαι να το κάνεις και νιώθεις άχρηστος αν το κάνεις. Καμία πιθανότητα…
Τι να κάνεις;
Πώς να νικήσεις τη βιολογία σου; Χρειάζεται πλάνο! Υπάρχουν πολλοί τρόποι και έχω περιγράψει στο παρελθόν πώς να έχεις περισσότερο αυτοέλεγχο. Το σημαντικότερο από όλα είναι να σχεδιάσεις διαφορετικά το περιβάλλον σου ώστε να σε βοηθάει να έχεις τη συμπεριφορά που θέλεις.
Είμαστε όντα που αντιδρούμε στον περιβάλλον μας. Είναι πολύ δύσκολο να νικήσεις τα ερεθίσματα που με τα οποία το περιβάλλον σου συνεχώς σε βομβαρδίζει.
-Αν θέλεις να μην είσαι στο Facebook όλη την ώρα απενεργοποίησε τις ειδοποιήσεις. Δεν μπορείς να αντισταθείς στον ήχο του μηνύματος.
-Αν θέλεις να μην τσεκάρεις το κινητό σου κάνε την οθόνη του κινητού σου γκρι. Είναι πολύ λιγότερο επιθυμητό να είσαι σε μια τέτοια οθόνη. Υπάρχει ρύθμιση στα κινητά. Δεν μπορείς να αντισταθείς στο κόκκινο χρώμα της ειδοποίησης. Δεν είναι τυχαία κόκκινο…
-Αν θέλεις να γυμναστείς βγάλε τα ρούχα και τα παπούτσια από την προηγούμενη μέρα για να τα βλέπεις και να σου είναι πιο εύκολο να φύγεις από το σπίτι.
-Αν θέλεις να κάνεις δίαιτα, μην έχεις γλυκά στο σπίτι. Θα τα φας.
-Αν θέλεις να κάνεις δουλειά στον υπολογιστή, απενεργοποίησε το ίντερνετ. Αν πρέπει να έχεις το ίντερνετ ενεργοποιημένο, απενεργοποίησε τους ιστότοπους όπου σπαταλάς τον περισσότερο χρόνο σου. Υπάρχουν πολλά websites με οδηγίες για το πώς να το κάνεις.
-Αν θέλεις να χαλαρώσεις, κλείσε το κινητό σου και βαλ’το κάπου που να μην το βλέπεις! Και μόνο το να το βλέπεις θα σε κάνει να θέλεις να σηκωθείς να το ανοίξεις.
Μην εμπιστεύεσαι τη δύναμη της θέλησής σου. Θα αποτύχεις. Σχεδίασε το περιβάλλον σου να σε βοηθήσει να έχεις την συμπεριφορά που θέλεις.
Τέλος, αν θέλεις να αρχίσεις να απολαμβάνεις τα μικρά πράγματα στη ζωή και να ρίξεις τους ρυθμούς σου θα χρειαστεί να κάνεις μια αποτοξίνωση στη ντοπαμίνη για να δώσεις την ευκαιρία στους υποδοχείς του εγκεφάλου σου να επανέλθουν σε πιο φυσιολογικά επίπεδα. Για μια μέρα ανάγκασε τον εαυτό σου να μην κάνει καμία δραστηριότητα υψηλής ντοπαμίνης. Ναι, θα βαρεθείς. Θα σου είναι δύσκολο. Αλλιώς δε γίνεται όμως.
Αν τρως κάθε μέρα σε καλά εστιατόρια, τότε αν κάποιος σου προσφέρει ένα μπολ ρύζι, δε θα θέλεις να το φας. Αν όμως ναυαγήσεις σε ένα νησί και ξαφνικά βρεις ένα μπολ ρύζι, θα σου φανεί πολύ νόστιμο.
Γι αυτό το λόγο τώρα με την καραντίνα περπατάμε και μας αρέσει. Πάντα ξέραμε ότι μας έκανε καλό. Τώρα πολλές άλλες δραστηριότητες έχουν απαγορευτεί από τις συνθήκες. Άλλαξε το περιβάλλον μας και προσαρμοστήκαμε.
Συμπέρασμα
Συχνά κάνουμε φιλόδοξα σχέδια για να αλλάξουμε συμπεριφορές μας και τελικά στην πράξη αποτυγχάνουμε.
Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όσο φαίνονται
Δεν είμαστε τεμπέληδες ή χασομέρηδες. Δεν είμαστε άχρηστοι ή ανίκανοι. Είμαστε μπερδεμένοι άνθρωποι που προσπαθούν κάπως να τα καταφέρουν σε έναν πολύπλοκο κόσμο. Και η ανθρώπινη φύση δε μας βοηθάει. Ας έχουμε συμπόνοια για τον εαυτό μας.
Με γνώση και κατανόηση προχωράμε και κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε.
Σου φάνηκε ενδιαφέρον το άρθρο που διάβασες; Τότε άφησε το email σου για να λαμβάνεις δωρεάν όλα τα νέα άρθρα!
Happy to share!!!
Πολυ βοηθητικο, διορθωνει συμπεριφορες και διωχνει ενοχες.. ευχαριστω.!!!
Πολύ διαφωτιστικό άρθρο… Ο ανθρωπινος εγκεφαλος είναι μια εύθραυστη ισορροπία χημικων ουσιων, που πραγματικά επηρεαζεται πολυ απο τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Ευτυχώς μας απενοχοποιεις για μια ακόμη φορά, Δημήτρη μου. Εφόσον τώρα γνωρίζουμε τη συνθήκη αυτή, μπορούμε να ενισχύσουμε τη θεληση μας διαμορφώνοντας καταλλήλως το περιβάλλον μας, αναλογα με τους στόχους μας…Ευχαριστώ πολύ!
οπως κάθε φορά έτσι και αυτήν η κάθε αναρτηση σου είναι ενα τεστ για μένα .
Στα μικρά βλέπω την χαρά.
στης ταινίες που πάνε να με ψυχοπλακωσουν δίνω το δικό μου τέλος κλίνοντας την τηλεόραση.
Το κρεβάτι για μενα είναι έρωτας και ύπνος και οχι τηλεόραση κανενα βιβλίο δεν εχω διαβάσει στο κρεβάτι μέχρι και τώρα. Το τηλέφωνο μου είναι μια πολύ καλή φωτογραφική μηχανή νέας γενιάς και οχι παιχνίδι .. Και το ειχα πάντα κλειστο τα σαββατοκυριακα για περίπου 3 χρόνια .Αυτό πάλη όλα τα στραβά και τα ανάποδα μέσα στο τριήμερο να γινονται, που το πας.
Με έλεγαν πολλοί καλά και αν κάτι σοβαρό συμβεί που θα σε βρούμε ;
Ας το μάθω Δευτερα τους έλεγα .
Το εμείς κάνει την διαφορά στην ζωή ..
Μπορώ να μιλήσω ελευθερα για όλα ..
Ο έρωτας είναι η δύναμη που τα αλλαζει ολα , που βγάζει το γκρι απο την ψυχή μας..
Και έρωτας είναι πολλά μαζί ,και οχι το σεξ..
Θέλει τρέλα και φαντασια η ζωή …
Το μεγαλύτερο σχολείο είναι η φύση και η κοινωνία μας ..
Υπαρχή τεράστια διαφορά απο τα λόγια με την ελαχίστη πράξη .
Εχω αφορμές που με πηδάνε το μυαλο .
υπ.
Απο συντακτικό και ορθογραφια δεν το έχω έτσι είναι στα μείον μου .
Άλλα ένα τιποτα είμαι ένας αγράμματος όσο μεγαλώνω.
Δεν γουσταρω της βαθμολογίες όλοι οι άνθρωποι αν είχαν ίσες ευκαιρίες στην ζωή δεν θα έφταναν εδώ που είναι.
Αθυρόστομος ναι ,αλλά πρόστυχος ποτέ .