«Το να μαθαίνεις να ζεις καλά είναι το να μαθαίνεις να πεθαίνεις καλά. Και αντίστροφα, το να μαθαίνεις να πεθαίνεις καλά είναι να μαθαίνεις να ζεις καλά» – Κικέρων
«Μόνο αντιμετωπίζοντας τον θάνατο, ο εαυτός του ανθρώπου γεννιέται» – Άγιος Αυγουστίνος.
Ο θάνατος είναι το πιο σημαντικό γεγονός της ζωής, σύμφωνα με τους Στωικούς φιλοσόφους. Ταυτόχρονα είναι κάτι που οι περισσότεροι από εμάς τείνουμε να αποφεύγουμε στην καθημερινότητά μας. Θεωρούμε πως είναι πολύ δυσάρεστος για να ασχοληθούμε με αυτόν.
Ο Γερμανός φιλόσοφος Heidegger έλεγε: Υπάρχουν δυο τρόποι να υπάρχουμε: μια κατάσταση λήθης της ύπαρξης ή μια κατάσταση συνειδητότητας της ύπαρξης.
Στην κατάσταση λήθης, κάποιος είναι χαμένος στις καθημερινές αποσπάσεις προσοχής που η ζωή περιέχει. Στις καθημερινές ενασχολήσεις, στις υποχρεώσεις, στις απόψεις των άλλων, στον κόσμο του κινητού του. Στον τρόπο με τον οποίο υπάρχουν τα πράγματα.
Στην κατάσταση συνειδητότητας της ύπαρξης, κάποιος θαυμάζει όχι το πώς είναι τα πράγματα αλλά το ότι υπάρχουν τα πράγματα. Το να υπάρχουμε σε αυτή την κατάσταση, σημαίνει να είμαστε σε μια οντολογική κατάσταση, να έχουμε επίγνωση της ύπαρξης.
Δεν έχουμε μόνο επίγνωση της εύθραυστής μας φύσης, αλλά έχουμε επίγνωση και της ευθύνης μας για την ύπαρξή μας.
Όλοι μας ζούμε καθημερινά στην κατάσταση λήθης και ο Heidegger την ονομάζει: την μη-αυθεντική μας ύπαρξη. Ξεφεύγουμε από την ύπαρξή μας, αναισθητοποιούμαστε και η ζωή απλά μας πάει.
Όταν όμως μπαίνουμε στην κατάσταση συνειδητότητας της ύπαρξης, τότε αρχίζουμε και υπάρχουμε πιο αυθεντικά.
Οι υπαρξιστές φιλόσοφοι θα έλεγαν ότι τότε συνειδητοποιούμε τις άφθονες δυνατότητές μας, την μεγάλη ελευθερία στις επιλογές μας αλλά και τη μεγάλη μοναξιά της ανθρώπινης ύπαρξης.
Και πώς σχετίζεται ο θάνατος με αυτό; Ο Heidegger συνειδητοποίησε πως το να κατορθώσουμε να περάσουμε από την κατάσταση της λήθης στην κατάσταση της συνειδητότητας, είναι πολύ δύσκολο να συμβεί απλά και μόνο σκεπτόμενοι πάνω σε αυτό. Και εσείς που διαβάζετε αυτό το άρθρο, λοιπόν, χαμένος χρόνος είναι, θα έλεγε ο Γερμανός φιλόσοφος.
Μόνο αν νιώσετε πως η ζωή σας δεν είναι πλέον δεδομένη (πχ. βιώνοντας μια απειλητική κατάσταση) όπου θα έρθετε αντιμέτωποι με τον θάνατό σας, θα μπορέσετε να αλλάξετε οπτική.
Σε ένα μοναστήρι στο Άγιο Όρος στην είσοδο γράφει: “Πέθανε πριν πεθάνεις, για να μην πεθάνεις όταν πεθάνεις“.
Τα ερευνητικά δεδομένα φαίνεται να δικαιώνουν αυτή την οπτική. Σύμφωνα με τον Ίρβιν Γιάλομ, άνθρωποι που ήρθαν κοντά στο θάνατο και επέζησαν (είχαν επιθανάτιες εμπειρίες, όπως είναι ο ψυχολογικός όρος) δήλωσαν μετά ότι:
- Αναπροσδιόρισαν τις προτεραιότητές τους. Τα τετριμμένα ήταν πλέον τετριμμένα.
- Ένιωσαν μια αίσθηση απελευθέρωσης. Μπορούσαν να επιλέγουν να μην κάνουν τα πράγματα που δεν ήθελαν να κάνουν.
- Ένιωσαν μια αυξημένη αίσθηση να ζουν τη ζωή τους στο τώρα, αντί να αναβάλουν το να κάνουν πράγματα για να είναι καλά για κάποια στιγμή στο μέλλον.
- Απέκτησαν μια πολύ ζωντανή εκτίμηση των βασικών συστατικών της ζωής. Την αλλαγή των εποχών, των φίλων, των Χριστουγέννων, κλπ.
- Άρχισαν να επικοινωνούν βαθύτερα με τα αγαπημένα τους πρόσωπα.
- Είχαν λιγότερους διαπροσωπικούς φόβους. Φοβόντουσαν λιγότερο την απόρριψη, είχαν μεγαλύτερη διάθεση να αναλάβουν ρίσκα από ό,τι πριν την κρίση.
Πώς μπορούμε να βιώσουμε κι εμείς τέτοιου είδους οφέλη χωρίς να κινδυνέψει η ζωή μας;
Memento Mori
Ας σκεφτούμε τι μας κρατάει από το να κάνουμε ορισμένες αλλαγές στη ζωή μας. Ο φόβος της έκθεσης, της αποτυχίας, της απόρριψης, της ντροπής, του εξεφτελισμού είναι πολύ ισχυροί και συχνά μας κρατάνε ακινητοποιημένους.
Η σκέψη ότι η ζωή θα συνεχίζεται για πάντα, μπορεί να μας κρατήσει σε μια σχέση περισσότερο από ό,τι χρειάζεται, ή να μας κρατήσει μόνους και ημι-βολεμένους περισσότερο από όσο θα ήταν καλό για εμάς. Να μας κρατήσει από το να κάνουμε βήματα στη ζωή μας, διαιωνίζοντας καταστάσεις όπου υποφέρουμε.
«Έλα μωρέ, θα το κάνω μετά». «Δεν είμαι ακόμα έτοιμος». «Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή». «Θα έρθει η ώρα του, ίσως αργότερα».
Κι όπως συνειδητοποίησε και ο Γιάλομ από τους πελάτες του, η επαφή με έναν πολύ μεγαλύτερο φόβο, το φόβο του θανάτου, μπορεί να αποτελέσει το κίνητρο για να ξεπεράσουμε όσα μας σταματούν από το να αναλάβουμε δράση.
Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι μπορεί η φυσική κατάσταση του θανάτου να καταστρέφει τον άνθρωπο, όμως η ιδέα του θανάτου, τον σώζει.
Ο Δημόκριτος συνήθιζε να εκπαιδεύει τον εαυτό του και να μένει στην απομόνωση και να συχνάζει σε τάφους. Στον 16ο και 17ο αιώνα ήταν πολύ κοινό το να πουλάνε κοσμήματα με το σύνθημα Memento Mori. Να θυμάσαι τον θάνατο. Ένα συχνό αντικείμενο διακόσμησης για ένα γραφείο ήταν ένα κρανίο.
Ο λόγος ήταν να μπορεί ο κάτοχός του να θυμάται ότι ο θάνατός είναι μέρος της ζωής. Ότι δεν είναι άτρωτος.
Τι να κάνεις
Πόσο χρόνο έχεις αφιερώσει στο να σκεφτείς τον δικό σου θάνατο; Εγώ σίγουρα όχι πολύ. Σαν τους περισσότερους ανθρώπους, θεωρούσα ότι είμαι άτρωτος. Μέχρι που άρχισα να διαβάζω σχετικά με το θέμα και συνειδητοποίησα πόσο πολύ η ιδέα του θανάτου μπορεί να αποτελέσει το μεγαλύτερο κίνητρο για ζωή.
Για ποιο λόγο;
Διότι απολαμβάνουμε περισσότερο τα πράγματα που ξέρουμε ότι δεν κρατάνε για πάντα. Οι γίγαντες της τεχνολογίας το γνωρίζουν πολύ καλά. Τα stories στο Facebook και στο Instagram αντικατοπτρίζουν τις ασυνείδητες προτιμήσεις μας. Είναι μια φωτογραφία ή βίντεο που δε θα κρατήσει για πάντα. Θα «πεθάνει» σύντομα. Είναι πλάσματα μιας ημέρας.
Κάνε την ακόλουθη άσκηση: Σκέψου την ταφόπλακά σου. Οραματίσου ένα νεκροταφείο όπου σε έναν τάφο είναι το όνομά σου γραμμένο. Από κάτω έχει μια-δυο φράσεις. Αναγράφουν το για ποιο λόγο σε θυμούνται οι άνθρωποι. Ή το πώς έχεις ζήσει. Τι γράφουν;
«Ήταν καλός πατέρας». «Προσέφερε αγάπη στον κόσμο». «Ταξίδεψε μέσα και έξω από τον εαυτό της».
Τι γράφουν οι 1-2 δικές σου φράσεις; Σκέψου και κράτα το συναίσθημα, το κίνητρο.
Δεν χρειάζεται να βάλεις ένα κρανίο στο γραφείο σου για να θυμάσαι πως ο θάνατος θα έρθει και σε σένα. Μπορείς όμως να καλλιεργήσεις μέσα σου τον φόβο του θανάτου.
Σκέψου πόσο συχνά η υγεία μας, μας απογοητεύει χωρίς να το περιμένουμε. Σκέψου πόσο εύκολο είναι να συμβεί έναν ατύχημα, ένα εγκεφαλικό, ένα καρδιακό επεισόδιο. Μίλησε με ανθρώπους που είναι 50, 60 ή 70 χρονών και άκου να σου λένε πόσο γρήγορα έχει περάσει η ζωή τους. Τρόμαξε τον εαυτό σου, όχι στο όνομα της απόγνωσης, αλλά στο όνομα μιας ανυπόμονης θαρραλέας αυθεντικότητας.
Συχνά ο φόβος είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο από το να κάνεις όσα έχουν αξία για σένα. Γι αυτό, φόβισε τον εαυτό σου εσκεμμένα για το μόνο πράγμα για το οποίο αξίζει να φοβάσαι, ώστε να απελευθερωθείς από τους άλλους φόβους και να ασχοληθείς με όσα πραγματικά θέλεις να κάνεις.
Επίτρεψε στον φόβο του θανάτου να σε λυτρώσει για να αρχίσεις να ζεις αυθεντικά.
Σου φάνηκε ενδιαφέρον το άρθρο που διάβασες; Τότε άφησε το email σου για να λαμβάνεις δωρεάν όλα τα νέα άρθρα!
Θανατηφόρο το κείμενο σου με την καλή έννοια 🙂 Ωραίος!
Καλημέρα,
Είναι γραμμένη στο site σας πρόσφατα, μπορώ να πώ ότι έχετε μία τελείως διαφορετική προσέγγιση της ζωής, και η την βρίσκω εξαιρετική.
Θα μπορούσε να γίνει κάτι στο site, ώστε να μην εμφανίζεται κάθε φορά η φόρμα εγγραφής, η οποία και εμποδίζει να διαβαστεί το κείμενο;
Ευχαριστώ πολύ
Ευχαριστώ πολύ! Θα το κοιτάξω. Καταλαβαίνω ότι πρέπει να είναι ενοχλητικό.
Α τι ωραίος προβληματισμός… Εάν σκεφτούμε το θάνατο χωρίς φόβο τότε θα έχουμε λίγο αποδεχτεί το ότι δεν είμαστε άτρωτοι κ ταυτόχρονα θα δώσουμε δύναμη κ σημασία στην ζωή μας, στο παρόν μας. Μόλις δώσουμε δύναμη στο παρόν μας θα μπορούμε να αναζητήσουμε το “Γιατί αξίζει να ζω; ” Αυτη η αναζήτηση μάλλον θα είναι η καλύτερη εκδοχή της ζωής μας… Σας ευχαριστώ…
Όπως το λέτε!
Συμφωνώ με τα λεγόμενα σου, και θα είχα να προσθέσω ότι το θέμα του θανάτου μονοπωλείται από τις περισσότερες θρησκείες που υπόσχονται μεταθανάτιες υπαρξιακές καταστάσεις. Δυστυχώς ο θάνατος είναι ένα ταμπού που ο κόσμος αποφεύγει να μιλάει και να σχεδιάζει για το πιό βέβαιο γεγονός της ζωής του. Μία ένδειξη τού προβλήματος είναι το μικρό ποσοστό των ανθρώπων που κάνουν διαθήκες και η απαγόρευση της ευθανασίας. Μου είναι αδιανόητο το να απαλλάσουμε τα ζώα από τους πόνους που ο θάνατος μπορεί να φέρει, και να μη το επιτρέπουμε σε εμάς τους ίδιους.
Ευχαρσιστώ για τον προβληματισμό που το άρθρο σου προσφέρει.
Θάνος
Ρεαλιστικο και ψυχρο συναμα
Συμφωνώ με το άρθρο, η ιδέα του θανάτου μπορεί να είναι κίνητρο δυνατό. Για εμένα ωστόσο, όταν ξεκίνησα να σκέφτομαι σχετικά με το θέμα, λειτούργησε λίγο ανάποδα στην αρχή. Τα έβλεπα όλα μάταια, ειδικά τα καθημερινά, κόντεψα να πάθω κατάθλιψη γιατί έβλεπα ότι τίποτα δεν έχει νόημα, αφού είναι προσωρινό. Κ αφού μάλλον δεν θα είχε κάτι τόσο πολύ σημαντικό για την ανθρωπότητα για να θυμούνται οι άλλοι, στην πλάκα…
Ακουγεται πολύ δύσκολη η φάση που πέρασες. Έχεις δίκιο ότι είναι κάτι προσωρινό και ταυτόχρονα είναι μια ερώτηση που δεν έχει σίγουρη απάντηση αν το προσωρινό δεν έχει νόημα. Χαίρομαι που τελικά απέκτησες άλλη οπτική από την αρχική σου!
Καλημέρα. Διάβασα τα τελευταία άρθρα σου και δεν σχολίασα γιατί ήμουν απασχολημένη διαβάζοντας το βιβλίο σου Ψυχολογικά Μυστικά Έπαθα που λέμε. Στο κεφάλαιο Το μαρτύριο των δυνατών ανθρώπων, είδα τον εαυτό μου να με κοιτάζει θλιβερά για τον χαρακτήρα μου. Εκείνο το έχεις την ανάγκη να μην έχεις ανάγκη,ή το για να πάρουμε την αποδοχή των άλλων, πιστεύουμε, ότι πρέπει να την κερδίσουμε.,ή το δίνεις για να πάρεις το ευχαριστώ,και πολλά άλλα με διαλισανε. Σε ευχαριστώ πολύ για όλα, βιβλίο, άρθρα.
Μπράβο σου που αντέχεις να βλέπεις τις αλήθειες σου. Δεν το αντέχουν πολλοί. Χαίρομαι που το βιβλίο μου μπόρεσε να σε βοηθήσει. Συνέχισε τον αγώνα σου!
Αριστοτέλης: Η κακία είναι μία ανοησία για εκείνους που δεν έχουν καταλάβει ότι δεν ζούμε για πάντα.
Περιεκτικος και λιτος ο Αριστοτελης! Ωραιο και ρεαλιστικο αρθρο Δημητρη!
Το άρθρο μου θύμισε τη συμπεριφορά μικρών παιδιών στην ηλικία περίπου των τεσσάρων. Έχω παρατηρήσει για παράδειγμα ότι πολλές φορές δεν θέλουν να κοιμηθούν ενώ είναι πολύ κουρασμένα προκειμένου να παίξουν με τα παιχνίδια τους η με τους φίλους τους μέχρι τελικής πτώσης, δεν θέλουν να γυρίζουν σπίτι αν περνάνε καλά έστω και αν από την κούραση δεν μπορούν να πάρουν τα πόδια τους. Όταν τους λες «και αύριο μέρα είναι», θα ξαναέρθουμε, θα συνεχίσουμε το παιχνίδι αύριο το πρωί, κλπ κλπ κάνουν λες και δεν υπάρχει αύριο… δίνουν την εντύπωση ότι θέλουν να εκμεταλλευτούν και να ζήσουν το κάθε δευτερόλεπτο ευχαρίστησης δίνουν την εντύπωση ότι ζουν πραγματικά για το τώρα και την επόμενη μέρα μια από τα ίδια…
Όπως λέει και ο Έλιοτ “από το τέλος, ξεκινάμε”!!