Ο Δημήτρης και η Σοφία θέλανε να βγούνε σε ένα ταβερνάκι.
«Θυμάσαι που είχαμε φάει εκείνο τον υπέροχο γαύρο;» ρώτησε ο Δημήτρης;
«Ναι, στον Αχινό» απάντησε η Σοφία.
«Όχι, εκεί είχε το ωραίο σκουμπρί»
«Καλά, δε θυμάσαι τίποτα. Σκουμπρί είχε καλό στο Χοχλιδάκι»
«Ποιος δε θυμάται τώρα… Εκεί είχαμε φάει το καταπληκτικό χταποδάκι με τη φάβα. Μα, μου κάνει εντύπωση που το ξέχασες αυτό»
Ποιος από τους δυο έχει δίκιο; Η επιστημονικά πιο πιθανή απάντηση είναι: Κανένας
Πώς λειτουργεί η μνήμη
Η κοινή αντίληψη είναι ότι όταν θέλουμε να θυμηθούμε κάτι ψάχνουμε στην αποθήκη του μυαλού μας, βρίσκουμε το συρταράκι όπου είναι αποθηκευμένο και το βγάζουμε από εκεί. Με άλλα λόγια οι περισσότεροι από εμάς πιστεύουμε ότι η μνήμη λειτουργεί ανακαλώντας αποθηκευμένες πληροφορίες.
Δυστυχώς αυτό είναι λάθος.
Η μνήμη μας λειτουργεί ανακατασκευαστικά.
Όλες οι έρευνες αποδεικνύουν ότι αυτό που γίνεται είναι πως όταν θέλουμε να θυμηθούμε κάτι ανακατασκευάζουμε τη στιγμή εκείνη το γεγονός. Δεν το ανακαλούμε. Η διαδικασία αυτή μπορεί να επηρεασθεί πολύ εύκολα και έχει πολλές ενδιαφέρουσες επιπτώσεις στην ποιότητα των αναμνήσεών μας.
Η μνήμη μας επηρεάζεται από την εκάστοτε συναισθηματική μας κατάσταση
Όταν είμαστε χαρούμενοι θυμόμαστε χαρούμενα γεγονότα και όταν είμαστε λυπημένοι πιο στενάχωρα.
Συνέπεια: Όταν μαλώνουμε με κάποιον είναι πιο πιθανό να θυμηθούμε όλες τις φορές που μας πείραξε και μας πλήγωσε και να θολώσουμε ακόμα παραπάνω. Πάνω στον καβγά έρχονται όλες οι αρνητικές εμπειρίες στο μυαλό μας και μας κατακλύζουν και είναι δύσκολο να δούμε τα πράγματα πιο «αντικειμενικά».
Όταν είμαστε στα ευτυχισμένα μας, όμως θα θυμόμαστε περισσότερα τα ωραία πράγματα που έχουμε κάνει μαζί. Γι αυτό όταν κάποιος σκέφτεται ένα πρώην του με νοσταλγική διάθεση, συχνά θα τον ρωτήσουμε: «Καλά, ξεχνάς πως σου έχει φερθεί;»
Ναι, το ξεχνάει.
Το μυαλό μας προσπαθεί να εκλογικεύσει την ανάμνηση
Όταν ανακατασκευάζουμε μια ανάμνηση χρησιμοποιούμε όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες και τις υπόλοιπες τις επινοούμε βάση του κανόνα «Τι πρέπει να ήταν αλήθεια». Έτσι, νεότερες πληροφορίες οι οποίες ίσως είναι σχετικές επηρεάζουν αυτό που θυμόμαστε ότι έγινε.
Σε ένα πείραμα οι συμμετέχοντες διάβασαν μια ιστορία για ένα ζευγάρι στο οποίο ο άντρας δεν ήθελε παιδιά και η γυναίκα είτε 1) επίσης δεν ήθελε παιδιά ή 2) ήταν στεναχωρημένη. Ο ψυχολόγος που έκανε το πείραμα ανέφερε με χαλαρό στυλ ότι είτε το ζευγάρι χώρισε, είτε ότι ζούσε ευτυχισμένο.
Μετά από τρεις εβδομάδες οι συμμετέχοντες «θυμόντουσαν» την ιστορία με τέτοιο τρόπο ώστε να βγάζει νόημα και όχι με βάση αυτό που πραγματικά είχαν ακούσει.
Αν δηλαδή άκουσαν ότι χώρισε τότε “θυμόντουσαν” ότι η γυναίκα ήταν στεναχωρημένη ενώ αν τους έλεγε ότι ζούσε ευτυχισμένο “θυμόντουσαν” ότι η γυναίκα δεν ήθελε παιδιά. Ανεξαρτήτως από το τι είχαν ακούσει στην αρχή… “Θυμόντουσαν” την ιστορία βάσει του τι έβγαζε νόημα την ώρα που άκουγαν το αποτέλεσμα.
Η μνήμη μπορεί να επηρεαστεί από άσχετα γεγονότα απλά και μόνο επειδή είναι πρόσφατα
Σε ένα άλλο καταπληκτικό πείραμα οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν ένα βίντεο μιας ληστείας. Οι μισοί από αυτούς είχαν επίσης παρακολουθήσει ένα άλλο βίντεο ενός καθηγητή ο οποίος μιλούσε για ένα άσχετο θέμα.
Μετέπειτα τους δόθηκαν πέντε φωτογραφίες για να βρουν ποιος ήταν ο δράστης. Ο πραγματικός δράστης δεν ήταν στις φωτογραφίες ενώ ο η φωτογραφία του καθηγητή ήταν. Το γκρουπ το οποίο δεν είδε το δεύτερο βίντεο επέλεξε τον καθηγητή με τυχαία πιθανότητα 20%, δηλαδή ένα στα πέντε. Το γκρουπ το οποίο είχε δει το βίντεο με τον καθηγητή επέλεξε τον καθηγητή με πιθανότητα 60%!
Το συμπέρασμα είναι ότι μπορεί να θυμόμαστε κάτι μόνο και μόνο επειδή είναι οικείο, ή επειδή το έχουμε δει/ακούσει πρόσφατα και όχι επειδή πραγματικά συνέβη.
Το πόσο σίγουροι νιώθουμε για μια ανάμνηση δεν είναι ενδεικτικό του αν πραγματικά συνέβη ή όχι
Τα δικαστήρια λαμβάνουν ειδικές οδηγίες από τους ψυχολόγους όσον αφορά στις καταθέσεις αυτόπτων μαρτύρων, πως η ανάμνηση ενός μάρτυρα επηρεάζεται από την κατανόηση του γεγονότος από το μάρτυρα, τόσο τη συνειδητή όσο και την υποσυνείδητη.
Είναι δυνατόν οι άνθρωποι να θυμούνται γεγονότα τα οποία δεν έχουν συμβεί ποτέ. Ακόμα και αν θυμάται ο μάρτυρας ένα γεγονός με σιγουριά ή με πολλές λεπτομέρειες δε σημαίνει ότι έλαβε χώρα ακριβώς έτσι ή ακόμα και ότι συνέβη!
Αναλωνόμαστε πολύ συχνά σε καβγάδες με φίλους και συντρόφους προσπαθώντας να βγάλουμε άκρη ποιος θυμάται καλύτερα και ποιος κάνει λάθος. Νιώθουμε ο καθένας πολύ σίγουρος για τον εαυτό του και για αυτά που ξέρει ότι θυμάται.
Αν όμως, γνωρίζαμε επίσης το πόσο επισφαλής είναι η μνήμη μας και πόσοι διαφορετικοί παράγοντες μπορούν να την επηρεάσουν θα ήμασταν περισσότερο διαλλακτικοί.
Θα ήμασταν δεκτικοί στο ενδεχόμενο ότι είναι πολύ πιθανό να μη θυμόμαστε με ακρίβεια τι έγινε. Πολλές παρεξηγήσεις θα μπορούσαν να λυθούν και οι σχέσεις των ζευγαριών θα ήταν σημαντικά καλύτερες.
Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα διαφωνήσετε για κάτι που έγινε στο παρελθόν θυμηθείτε: Μάλλον κανένας από τους δυο σας δε θυμάται καλά!
Σου άρεσε αυτό που διάβασες; Άφησε το email σου για να λαμβάνεις δωρεάν όλα τα νέα άρθρα!
