Πώς να διαχειριστείς το φόβο της απόρριψης

Χαρά μοιρασμένη, δυο φορές χαρά!

Το έχουμε νιώσει σχεδόν όλοι.

Είναι ο δισταγμός πριν πούμε κάτι δυσάρεστο.

Είναι ο κόμπος στο λαιμό που μας πιάνει όταν δαγκώνουμε τη γλώσσα μας για να μην πούμε αυτό που σκεφτόμαστε.

Είναι ο φόβος ότι θα πούμε ή θα κάνουμε κάτι που μπορεί να απογοητεύσει κάποιον σημαντικό άλλο και μετά εκείνος θα μας απορρίψει. Θα μας μαλώσει. Θα θελήσει να απομακρυνθεί από τη ζωή μας.

Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε το φόβο της απόρριψης;

Η ρίζα του «κακού»

Πριν απαντηθεί αυτή η ερώτηση είναι πάρα πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε τι συνετέλεσε στη δημιουργία αυτού του φόβου. Να καταλάβουμε πότε και υπό ποιες συνθήκες εμφανίστηκε.

Οι ρίζες του φόβου της απόρριψης βρίσκονται στην παιδική μας ηλικία. Όταν μεγαλώναμε, στις τρυφερές ηλικίες έως να συμπληρώσουμε τα 5-7 έτη, ο παιδικός εγκέφαλος αναπτυσσόταν ραγδαία και απορροφούσε ό,τι γινόταν στο περιβάλλον μας, ώστε να μάθει το πώς λειτουργεί ο κόσμος. Στη γλώσσα της ψυχοθεραπείας, ήταν η περίοδος όπου αναπτυσσόταν ο ψυχισμός μας.

Από όσα πράγματα μαθαίναμε, αυτό το οποίο είχε τη μεγαλύτερη σπουδαιότητα για την επιβίωσή μας ήταν η σχέση με τους γονείς μας (ή τους κύριους φροντιστές όπως είναι ο όρος στην ψυχολογία). Εκείνοι ήταν υπεύθυνοι για την τροφή και την ανατροφή μας. Έπρεπε πρώτα απ’όλα να βρίσκουμε τρόπους ως παιδιά για να τους έχουμε ευχαριστημένους, ώστε να καταφέρουμε να έχουμε την, τόσο απαραίτητη για εμάς, φροντίδα τους.

Σε εκείνη την πολύ ευαίσθητη για εμάς περίοδο ο ιδανικός γονέας υποστηρίζει το παιδί, το καταλαβαίνει και το βοηθάει να εκφράσει αυτά που νιώθει. Του βάζει όρια με κατανόηση και του δίνει το χώρο που χρειάζεται ώστε να αναπτυχθεί με έναν υγιή τρόπο.

Δυστυχώς η πλειοψηφία, αν όχι όλοι οι γονείς, δεν μπορούν παρά να απέχουν πολύ από αυτό το πρότυπο. Είναι άνθρωποι και αυτοί και δεν μπορούν να είναι τέλειοι. Όλοι οι γονείς θα προκαλέσουν τραύματα στα παιδιά τους. Άλλοι περισσότερα άλλοι λιγότερα. Δε γίνεται αλλιώς. Δεν υπάρχει ο τέλειος γονέας.

Η εστίαση δεν είναι στο να κατηγορήσω σε αυτό το άρθρο αλλά στο να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στα παιδιά λόγω του τρόπου με τον οποίο θα αντιμετωπιστούν από τους γονείς τους, στα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Δηλαδή, τι συμβαίνει σε όλους μας. Τι έχει συμβεί και στους γονείς μας…

Μη αποδοχή

Είναι πολλές οι συνθήκες οι οποίες μπορούν να δημιουργήσουν έντονο φόβο απόρριψης σε ένα παιδί.

Ένας αυστηρός γονέας που κάνει πολλές παρατηρήσεις δημιουργεί την αίσθηση ότι το παιδί έπρεπε να πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις για να είναι αποδεκτό.

Ένας γονέας που απειλεί συχνά ότι θα το παρατήσει («Αν δε φας το φαγητό σου θα σε δώσω στους…»)

Ένας καταθλιπτικός γονέας που δεν είχε διάθεση για τίποτα και το παιδί ένιωθε ότι δεν μπορούσε να πάρει την προσοχή του καθόλου εύκολα. Ή ότι έφταιγε αυτό που η μαμά είναι στεναχωρημένη.

Ένας γονέας που δούλευε σε άλλη πόλη ή χώρα, καθώς το παιδικό μυαλό δεν μπορεί να κατανοήσει για ποιο λόγο ο μπαμπάς ή η μαμά λείπει και είναι πιθανό να νομίζει ότι φταίει εκείνο γι αυτό.

Ένας γονέας που το συνέκρινε συχνά με το αδερφάκι του ή που μάλωνε συχνά το ένα παιδί και το άλλο άκουγε τι συνέβαινε. Έτσι μάθαινε τι έπρεπε να αποφεύγει.

Μια υιοθεσία όπου το παιδί νιώθει ότι το απέρριψαν και το παράτησαν από τις πρώτες του στιγμές.

Η λίστα φυσικά δεν εξαντλείται εδώ.

Παρελθόν και παρόν

Όποια και να είναι η πρωταρχική αιτία του φόβου της απόρριψης, το βασικό χαρακτηριστικό του είναι ότι προέρχεται σχεδόν ανεξαιρέτως από το παρελθόν. Κι όμως τον αισθανόμαστε τόσο έντονα στο παρόν μας.

Τον νιώθουμε σε καταστάσεις όπου μας έρχονται οι σκέψεις:

-Κι αν θυμώσει μαζί μου και δε θέλει να μου ξαναμιλήσει;

-Κι αν τον στεναχωρήσω και δε θέλει να κάνουμε πια παρέα;

-Κι αν τον δυσαρεστήσω και μετά φύγει;

Τις στιγμές αυτές, μοντέλα σχέσεων που έχουμε κάνει στο παρελθόν μας αναδύονται ισχυρά στο παρόν μας και στοιχειώνουν τις σκέψεις μας και όλο μας το είναι.

Είναι τόσο ακινητοποιητικός ο φόβος της απόρριψης που συνήθως υπαγορεύει πλήρως τις κινήσεις μας και έτσι δεν έχουμε βρει ποτέ την δύναμη να τον τεστάρουμε και να δούμε αν όντως αληθεύει. Ο τρόμος του «τι μπορεί να συμβεί αν» μας κρατάει δέσμιους σε μια γνώριμη αλλά και βασανιστική, επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά. Κάνουμε πίσω. Μαζευόμαστε.

Η πρόκληση

Προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το φόβο της απόρριψης καλούμαστε να κατανοήσουμε ότι ένα μοντέλο που δημιουργήθηκε στο παρελθόν επηρεάζει καταστάσεις του παρόντος μας. Τη στιγμή που σκεφτόμαστε ότι μπορεί να έχει θυμώσει μαζί μας ο άλλος, ενεργοποιείται ο φόβος ότι ένας γονέας μπορεί να μας παρατούσε αν δεν συμπεριφερόμασταν όπως ήθελε.

Όταν ψάχνουμε γύρω μας σημάδια για το αν έχουμε πει καμιά βλακεία, όταν νιώθουμε την αγωνία μήπως και κάναμε κάτι που στεναχωρήσαμε τον άλλον και γι αυτό έχει πέντε λεπτά να απαντήσει στο μήνυμά μας, εμφανίζεται ο φόβος ότι ο ένας γονέας δε μας δίνει τη σημασία που έχουμε ανάγκη και θα μας εγκαταλείψει.

Όταν τρέμουμε να πούμε ΟΧΙ σε κάτι που μας ζητείται αναδύεται ο φόβος ότι αν δεν ήμασταν «καλά» παιδιά τότε θα χάναμε την αγάπη των γονιών μας.

Έχουμε μεγαλώσει όμως από τότε. Οι καταστάσεις δεν είναι πλέον οι ίδιες. Οι άλλοι άνθρωποι δεν είναι τόσο σημαντικοί για την επιβίωσή μας όσο ήταν τότε οι γονείς μας. Επίσης, οι άνθρωποι του παρόντος μας δε νοιάζονται τόσο για εμάς ούτε είναι τόσο ευαίσθητοι στις αντιρρήσεις μας όσο εμείς φοβόμαστε. Έχουν και εκείνοι τα δικά τους τραύματα να τους ανησυχούν.

Τα σενάρια που κάνουμε είναι αυτόματες, ασυνείδητες εικασίες βασισμένες στα δεδομένα του παρελθόντος. Όχι του παρόντος.

Για να το πούμε λαϊκά, καήκαμε στο γάλα και φυσάμε και το γιαούρτι.

Μια σημαντική λεπτομέρεια είναι ότι πολλές φορές μπορεί να μη θυμόμαστε που έχουμε καεί. Να έχουμε απωθήσει αυτές τις πληροφορίες. Εκεί η συνδρομή ενός ειδικού μπορεί να αποδειχτεί πολύτιμη ώστε να αντιληφθούμε το γιατί.

Στην πράξη

Είμαι και μαθηματικός και με ενδιαφέρει τι μπορεί να γίνει στην πράξη. Στην πράξη, την ώρα που θα νιώσεις το δισταγμό όταν κληθείς να πεις ΟΧΙ θυμήσου πως το παρελθόν σου υπαγορεύει ότι θα έρθει η καταστροφή του κόσμου. Όχι το παρόν σου. Όσο έντονα κι αν νιώθεις τον φόβο, αυτό δεν είναι ένδειξη για την ισχύ του στο παρόν.

Θύμισε στον εαυτό σου εκείνη τη στιγμή: «Το παρελθόν μου λέει ότι θα με απορρίψει ο άλλος».

«Το παρελθόν μου λέει ότι αν πω ΟΧΙ θα σταματήσει να θέλει να κάνουμε παρέα»

Θυμήσου ότι ο πολύ αληθινός φόβος που νιώθεις στο παρόν σου προέρχεται από το παρελθόν σου. Δε συνδέεται με το εδώ και τώρα. Ό,τι νιώθεις δεν είναι απαραίτητα αλήθεια. Είναι η δική σου τραυματική ιστορία που ξαναζωντανεύει. Όχι η πραγματικότητα που τώρα ζεις.

Δώσε στον εαυτό σου την ευκαιρία να κάνει το επόμενο βήμα και τότε θα δεις ότι μπορεί να:

-Μη θυμώσει και να σου ξαναμιλήσει.

-Να τον στεναχωρήσεις ή να μην τον στεναχωρήσεις αλλά να μην επηρεαστεί η παρέα σας.

-Να μην τον δυσαρεστήσεις και να μείνει.

-Να δεχτεί ό,τι του πεις χωρίς καμία αντίρρηση (συχνά το πιο πιθανό αποτέλεσμα!).

Η δράση αυτή θα χτίσει νέες εμπειρίες. Έτσι θα μπορέσεις σταδιακά να ανατρέψεις τα μοντέλα το παρελθόντος και να τα αντικαταστήσεις με τα μοντέλα των σχέσεων που ισχύουν στη σημερινή σου πραγματικότητα.

Δεν είναι απλό και χρειάζεται αρκετή προσπάθεια. Θα ξεχαστείς πολλές φορές και δεν πειράζει. Δεν αλλάζουν πεποιθήσεις μιας ζωής σε μια μέρα. Μπορεί να χρειαστεί να ζητήσεις και βοήθεια. Όμως γίνεται. Περιγράφω αναλυτικά τη διαδικασία στo Kεφάλαιο 3 του δεύτερου βιβλίου μου.

Συμπέρασμα

Η γνώση είναι δύναμη. Δώσε στον εαυτό σου την ευκαιρία να απελευθερωθεί από ένα τεράστιο βάρος. Κατανόησε ότι τις αποσκευές του παρελθόντος ακόμα και αν τις νιώθεις ισχυρές, εκείνες ανήκουν στο παρελθόν.

Άφησέ τις εκεί που τους αρμόζει…

Σου φάνηκε ενδιαφέρον το άρθρο που διάβασες; Τότε άφησε το email σου για να λαμβάνεις δωρεάν όλα τα νέα άρθρα!

Χαρά μοιρασμένη, δυο φορές χαρά!